آیا رمزارزها در صورت آغاز جنگ جهانی می‌توانند نقش پناهگاه امن سرمایه را ایفا کنند؟

در جهان پرتنش امروزی که جنگ‌های منطقه‌ای، رقابت‌های قدرت‌های جهانی و تهدیدهای هسته‌ای بیش از هر زمان دیگری بر فضای اقتصادی سایه افکنده‌اند، نقش دارایی‌های امن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در چنین شرایطی، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که آیا رمزارزها مانند بیت کوین، اتریوم یا حتی استیبل‌کوین‌هایی همچون تتر می‌توانند در صورت آغاز جنگ جهانی، نقش پناهگاه امن سرمایه را ایفا کنند؟

مطالعات اخیر، از جمله تحقیق برجسته‌ای با عنوان «Crypto havens during war times? (۲۰۲۴)» نشان می‌دهند که پاسخ به این پرسش به هیچ وجه ساده نیست. در ادامه، با تکیه بر این پژوهش و تحلیل‌های بازار، به بررسی جایگاه رمزارزها در بحران‌های جهانی و سناریوی جنگ جهانی سوم می‌پردازیم.

با آغاز جنگ جهانی سوم، پناهگاه امن سرمایه چیست؟

پناهگاه امن سرمایه یا Safe Haven به دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که در زمان بحران‌های اقتصادی یا تنش‌های سیاسی، همبستگی منفی یا عدم همبستگی با بازارهای پرریسک دارند. طلا، اوراق قرضه دولتی آمریکا و فرانک سوئیس از نمونه‌های سنتی دارایی امن به‌شمار می‌روند.

اما آیا خرید بیت کوین و دیگر رمزارزها نیز می‌تواند چنین نقشی ایفا کند؟ به‌طور سنتی، رمزارزها به دلیل نوسانات شدید، به عنوان دارایی‌های پرریسک شناخته شده‌اند. با این حال، در شرایط خاص، این فرضیه مطرح شده که بیت کوین می‌تواند مشابه «طلای دیجیتال» رفتار کند.

شواهد تجربی از جنگ اوکراین

مطالعه‌ انجام شده توسط هامپل، لینرتووا و هوروات (۲۰۲۴) درباره عملکرد رمزارزها در جریان حمله روسیه به اوکراین، بین ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۲، نتایج جالبی را نشان می‌دهد. آن‌ها با استفاده از داده‌های لحظه‌ای قیمت و روش «کراس‌کوانتیلوگرام» نشان دادند که:

• بیت کوین و اتریوم ویژگی‌های پناهگاه امن قوی در برابر طلا ندارند.
• تتر و سولانا عملکرد بهتری در برابر طلا داشتند، هرچند همچنان ضعیف.
• رمزارزها در برابر نوسانات بازار ارزهای خارجی (مانند روبل و یورو) نقش پناهگاه ایفا کردند.
• بیت کوین و تتر در برابر بازار سهام و کامودیتی‌ها (نفت، طلا، کشاورزی) نقش محافظت‌کننده ضعیفی داشتند.

بنابراین، داده‌ها نشان می‌دهند که اگرچه رمزارزها در برابر برخی بازارها، رفتاری مشابه پناهگاه امن سرمایه دارند، اما نمی‌توانند به‌طور کامل جایگزین دارایی‌های امن سنتی شوند.

نقش رمزارزها در سناریوی آغاز جنگ جهانی سوم

با توجه به ساختار غیرمتمرکز رمزارزها، برخی تحلیل‌گران بر این باورند که در صورت وقوع یک جنگ جهانی، این دارایی‌ها می‌توانند به پناهگاه امن سرمایه برای سرمایه‌گذاران تبدیل شوند. اما واقعیت پیچیده‌تر از این است. میزان تأثیر جنگ جهانی بر بازار رمزارزها، وابسته به ماهیت جنگ، موقعیت جغرافیایی، هدف حملات، دوام زیرساخت‌ها و واکنش دولت‌ها به وضعیت اضطراری خواهد بود. در اینجا دو سناریوی کلیدی را بررسی می‌کنیم:

سناریوی خوش‌بینانه: جنگ محدود و کنترل‌شده

در این فرض، جنگ جهانی سوم به‌صورت منطقه‌ای، محدود یا از نوع جنگ‌های نیابتی پیش می‌رود. زیرساخت‌های دیجیتال در اغلب کشورها پابرجا مانده و اینترنت، انرژی، شبکه‌های ارتباطی و سیستم‌های مالی جهانی به‌طور کامل فلج نمی‌شوند.

پیامدها:

• افزایش تقاضا برای بیت کوین و رمزارزها: در چنین شرایطی، بیت کوین می‌تواند نقش طلای دیجیتال را ایفا کند. شهروندان کشورهایی که با محدودیت‌های مالی و تورم مواجه شده‌اند، ممکن است به رمزارزها پناه ببرند.
• کاربرد رمزارزهای پایدار (استیبل‌کوین‌ها): رمزارزهایی مانند USDT و USDC که به ارزهای فیات وابسته‌اند، در مبادلات بین‌المللی جایگزین ارزهایی همچون دلار یا یورو می‌شوند، به‌ویژه در شرایطی که تحریم‌ها یا بی‌ثباتی اقتصادی باعث کاهش ارزش ارزهای ملی می‌شود.
• افزایش کاربرد در تراکنش‌های برون‌مرزی: در نبود دسترسی به نظام مالی سنتی (مانند سوئیفت)، رمزارزها می‌توانند ابزار مفیدی برای پرداخت‌ها و انتقال دارایی بین کشورها باشند.
• هجوم سرمایه‌گذاران نهادی: در صورت حفظ زیرساخت‌ها، احتمال دارد سرمایه‌گذاران نهادی نیز برای تنوع‌بخشی به پورتفوی خود و محافظت در برابر بحران‌های مالی، سرمایه بیشتری وارد بازار رمزارزها کنند.
• رشد DeFi و پرداخت‌های همتا به همتا: در صورت کاهش اعتماد به سیستم‌های بانکی دولتی، اکوسیستم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند و پلتفرم‌های همتا به همتا برای تبادل رمزارزها رواج می‌یابند.

سناریوی بدبینانه: جنگ جهانی تمام‌عیار

در این سناریو، جنگ ابعاد جهانی پیدا می‌کند، حملات سایبری و فیزیکی زیرساخت‌های حیاتی را هدف قرار می‌دهند، شبکه‌های مخابراتی فلج می‌شوند، برق قطع می‌شود، و اینترنت تنها در بخش‌هایی از جهان فعال باقی می‌ماند یا به‌طور کلی مختل می‌شود.

پیامدها:

• توقف استخراج رمزارزها: شبکه‌های مبتنی بر اثبات کار (مانند بیت کوین) نیازمند برق، تجهیزات پیشرفته و اتصال پایدار به شبکه هستند. با قطع برق و تخریب دیتاسنترها، استخراج متوقف شده و نرخ هش شبکه سقوط می‌کند.
• غیرفعال شدن کیف‌پول‌ها و صرافی‌ها: کاربران بدون اتصال به اینترنت یا اپلیکیشن‌های کاربردی، امکان مدیریت دارایی‌های خود را نخواهند داشت. صرافی‌های متمرکز نیز با مشکلات قانونی یا زیرساختی مواجه می‌شوند.
• کاهش نقدشوندگی و سقوط قیمت‌ها: نبود امکان انتقال یا تبدیل رمزارزها موجب از بین رفتن اعتماد بازار و سقوط شدید قیمت‌ها خواهد شد. در چنین شرایطی، حتی اگر رمزارزها به لحاظ فنی «زنده» بمانند، عملاً غیرقابل‌استفاده می‌شوند.
• احتمال مصادره یا محدودسازی قانونی: دولت‌ها ممکن است با تصویب قوانین اضطراری، خرید و فروش رمزارز را ممنوع کنند یا کاربران را به استفاده از ارزهای دیجیتال ملی (CBDC) محدود سازند.
• افزایش نابرابری دیجیتال: درحالی‌که برخی کشورها دسترسی به زیرساخت‌ها را حفظ می‌کنند، در کشورهای آسیب‌دیده رمزارزها به کالای لوکس تبدیل می‌شوند که تنها در اختیار اقلیت ثروتمند و دارای زیرساخت است.

تأثیر جنگ بر انواع مختلف رمزارزها به عنوان پناهگاه امن سرمایه

در ادامه به نقش انواع رمزارزها در صورت آغاز جنگ جهانی سوم می‌پردازیم:

بیت کوین: طلای دیجیتال یا دارایی ناکارآمدی در بحران؟

بیت کوین همچنان پرچم‌دار بازار است. در صورت دسترسی به زیرساخت‌ها، می‌تواند نقش ذخیره ارزش را ایفا کند. اما نوسانات بالا و محدودیت در استفاده روزمره، آن را از جایگاه یک پناهگاه امن قوی دور می‌کند.

اتریوم و آلت‌کوین‌ها: پتانسیل بالا، اما آسیب‌پذیر

اتریوم با زیرساخت DeFi خود در صورت جنگ گسترده به‌شدت آسیب می‌بیند. سایر آلت‌کوین‌ها با نقدشوندگی پایین‌تر نیز در معرض سقوط هستند. دارایی‌هایی مانند دوج‌کوین شاید در شرایط خاص با حمایت چهره‌های رسانه‌ای (مثل ایلان ماسک) رشد کنند، اما پایداری ندارند.

استیبل‌کوین‌ها: پناهگاه‌های موقت

در بحران‌های مالی کوتاه‌مدت، استیبل‌کوین‌ها به‌ویژه USDT و USDC می‌توانند ابزار ذخیره ارزش و انتقال دارایی باشند. اما در صورت سقوط بانک‌های پشتیبان یا نابودی دارایی‌های پشتوانه، حتی آن‌ها نیز کارایی خود را از دست می‌دهند.

بهترین پناهگاه امن سرمایه در بحران؟ نگاهی به پکس گلد و تتر گلد

در شرایطی که جنگ‌های جهانی یا بحران‌های ژئوپولیتیکی می‌توانند زیرساخت‌های سنتی بانکی را با اختلال مواجه سازند، بسیاری از سرمایه‌گذاران به دنبال روش‌هایی هستند که علاوه بر حفظ ارزش دارایی، قابلیت نقدشوندگی، انتقال آسان و امنیت فیزیکی را نیز تضمین کنند. یکی از نوآوری‌های مهم در این زمینه، توکن‌سازی طلا بر بستر بلاک‌چین است. دو نمونه شاخص از این راهکارها عبارت‌اند از پکس گلد (PAXG) و تتر گلد (XAUT) که امکان سرمایه‌گذاری در طلا را به‌صورت دیجیتال و غیرمتمرکز فراهم می‌کنند.

پکس گلد (PAXG): طلای فیزیکی با دسترسی دیجیتال

پکس گلد توسط شرکت آمریکایی Paxos Trust منتشر می‌شود و هر توکن آن معادل یک اونس تروا طلای واقعی است که در خزانه‌های امن لندن نگهداری می‌شود. این دارایی در قالب توکن ERC20 بر بستر اتریوم قابل معامله است و با گزارش‌های منظم ممیزی، شفافیت عملکردی بالایی دارد.

ویژگی‌های کلیدی پکس گلد:

• پشتوانه کامل با طلا و ذخیره فیزیکی قابل‌اطمینان
• قابلیت انتقال سریع، بدون نیاز به حمل طلا
• کارمزد پایین‌تر نسبت به خرید طلا از بازار فیزیکی
• امکان بازخرید مستقیم توسط نهادهای تأییدشده

در مواقع بحران‌های مالی یا جنگ‌های محدود، خرید PAXG می‌تواند ترکیبی از امنیت طلا و سهولت رمزارزها را به سرمایه‌گذار ارائه دهد.

تتر گلد (XAUT): طلای دیجیتال از شرکت تتر

تتر گلد، محصول شرکت Tether Ltd، یکی دیگر از راهکارهای غیرمتمرکز سرمایه‌گذاری در طلاست. این توکن نیز پشتوانه ۱:۱ با طلا دارد که در خزانه‌های سوئیس نگهداری می‌شود و به‌صورت توکن روی بلاک‌چین‌های اتریوم و ترون عرضه شده است.

مزایای تتر گلد:

• وابستگی کامل به ذخایر فیزیکی طلا
• دسترسی آسان جهانی از طریق کیف‌پول‌ها و صرافی‌های پشتیبان
• امکان مالکیت جزئی، حتی با سرمایه کم
• پشتوانه شرکتی معتبر با سابقه تتر در انتشار استیبل‌کوین

با وجود اینکه XAUT به اندازه PAXG از نظر نظارتی تحت کنترل نیست، اما همچنان یکی از ابزارهای محبوب برای محافظت از دارایی در برابر بی‌ثباتی‌های اقتصادی است.

بلاک‌چین: پناهگاه امن سرمایه در برابر جنگ؟

یکی از ویژگی‌های مهم رمزارزها، تکیه آن‌ها بر تکنولوژی بلاک‌چین است. بلاک‌چین به دلیل ماهیت غیرمتمرکز، تغییرناپذیر و توزیع‌شده خود، می‌تواند در شرایط جنگی، انعطاف‌پذیرتر از بانک‌های سنتی عمل کند.

با این حال، بقای شبکه‌های بلاک‌چین نیز نیازمند حداقل زیرساخت‌های برق، ارتباط و مشارکت است. اگر جهان به سمت فروپاشی زیرساختی برود، حتی بلاک‌چین نیز قادر به ادامه فعالیت نخواهد بود.

جمع‌بندی نهایی: آیا باید به رمزارزها در بحران جهانی اعتماد کرد؟

بر پایه داده‌های موجود و تجربه جنگ اوکراین، می‌توان گفت که:

• رمزارزها به‌ویژه در برابر ارزهای فیات و در شرایط ناآرامی سیاسی منطقه‌ای، می‌توانند نقش پناهگاه امن سرمایه را ایفا کنند.
• در بحران‌های شدید و جهانی، توان پناهگاه بودن آن‌ها بستگی به پایداری زیرساخت‌ها دارد.
• در رابطه با خرید تتر، استیبل‌کوین‌ها در کوتاه‌مدت مفیدند، اما ریسک سقوط پشتیبان دارند.
• بیت کوین پتانسیل پناهگاه بودن را دارد، ولی هنوز جایگزینی برای طلا نیست.
• آموزش و شناخت رفتار رمزارزها در بحران، کلید تصمیم‌گیری درست است.

سوالات متداول