به گزارش ارزینجا، اینترنت غیرمتمرکز (Decentralized Internet) به شبکه‌ای اشاره دارد که بدون وابستگی به زیرساخت‌های متمرکز مانند ارائه‌دهندگان سنتی اینترنت یا سرورهای مرکزی عمل می‌کند. این مفهوم با هدف افزایش حریم خصوصی، مقاومت در برابر سانسور و دسترسی عادلانه به اینترنت شکل گرفته است. در حالی که استارلینک (Starlink)، پروژه اینترنت ماهواره‌ای اسپیس‌ایکس (SpaceX)، توجه زیادی را به خود جلب کرده، پروژه‌های غیرمتمرکز دیگری نیز وجود دارند که رویکردهای نوآورانه‌ای برای ارائه اینترنت جهانی ارائه می‌دهند. این مقاله به بررسی مفهوم اینترنت غیرمتمرکز و معرفی پروژه‌های جایگزین استارلینک در سال 2025 می‌پردازد.
مروری بر مفهوم اینترنت غیرمتمرکز و گزینه‌های رقیب استارلینک
اینترنت غیرمتمرکز از فناوری‌هایی مانند بلاکچین، شبکه‌های مش (Mesh Networks) و ماهواره‌های کوچک برای ایجاد شبکه‌ای مقاوم و مستقل استفاده می‌کند. برخلاف استارلینک که بر منظومه‌ای از ماهواره‌های متعلق به یک شرکت، متکی است، پروژه‌های غیرمتمرکز بر توزیع قدرت و کنترل میان کاربران تأکید دارند. این پروژه‌ها به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به اینترنت محدود یا سانسورشده است، اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده‌اند.
اینترنت غیرمتمرکز: تعریف و ویژگی‌ها
اینترنت غیرمتمرکز شبکه‌ای است که داده‌ها از طریق گره‌های (Node) متعدد و مستقل منتقل می‌شوند، نه از طریق سرورهای مرکزی تحت کنترل نهادهای خاص. گفتنی است که، ویژگی‌های کلیدی آن شامل مقاومت در برابر سانسور، حریم خصوصی بالا و عدم نیاز به واسطه‌ها است. در همین حال، فناوری‌هایی مانند پروتکل سیستم فایل بین‌سیاره‌ای (IPFS) و شبکه‌های تور (Tor) نمونه‌هایی از ابزارهای غیرمتمرکز هستند. همچنین، در سال 2025، این شبکه‌ها با پیشرفت‌هایی در بلاکچین و هوش مصنوعی (AI)، کارایی بیشتری یافته‌اند و امکان انتقال داده‌ها با سرعت و امنیت بالاتر را فراهم کرده‌اند.
پروژه وان‌وب: رقیبی برای استارلینک
وان‌وب (OneWeb) یکی از برجسته‌ترین رقبای استارلینک است که با هدف ارائه اینترنت ماهواره‌ای پُرسرعت به مناطق محروم فعالیت می‌کند. این پروژه تا سال 2025 بیش از 600 ماهواره در مدار پایین زمین مستقر کرده و با اپراتورهای محلی در سراسر جهان همکاری دارد. برخلاف Starlink که بر مالکیت متمرکز تکیه دارد، وان‌وب با مدل مشارکتی خود، امکان ادغام با زیرساخت‌های محلی را فراهم می‌کند. این پروژه بر دسترسی عادلانه و کاهش شکاف دیجیتال تمرکز دارد، اما همچنان به هماهنگی‌های قانونی نیاز دارد.
پروژه کایپر: ابتکار آمازون
پروژه کایپر (Project Kuiper)، متعلق به آمازون (Amazon)، یکی دیگر از گزینه‌های جایگزین استارلینک است. این پروژه قصد دارد تا سال 2029 بیش از 3200 ماهواره را در مدار مستقر کند. کایپر افزون بر این بر ارائه اینترنت مقرون‌به‌صرفه و پُرسرعت تمرکز دارد و با بهره‌گیری از زیرساخت ابری آمازون (AWS)، خدمات یکپارچه‌ای ارائه می‌دهد. گفتنی است که در سال 2025، کایپر مراحل آزمایشی خود را گسترش داده و با دولت‌ها برای ارائه اینترنت به مناطق روستایی همکاری می‌کند. با این حال، وابستگی به اکوسیستم آمازون ممکن است نگرانی‌هایی درباره تمرکزگرایی ایجاد کند.
شبکه‌های مش غیرمتمرکز: آلتیوس و گوافای
شبکه‌های مش غیرمتمرکز، مانند آلتیوس (Althea) و گوافای (Guifi.net)، رویکردی متفاوت ارائه می‌دهند. آلتیوس از بلاکچین برای ایجاد شبکه‌های محلی استفاده می‌کند که کاربران می‌توانند با اشتراک‌گذاری پهنای باند، اینترنت را توزیع کنند. این پروژه در سال 2025 در جوامع کوچک آمریکا و آفریقا آزمایش شده و موفقیت‌هایی در کاهش هزینه‌ها داشته است. گوافای نیز شبکه‌ای جامعه‌محور در اسپانیا است که بیش از 35 هزار گره دارد. این شبکه‌ها کاملاً غیرمتمرکز هستند و به کاربران اجازه می‌دهند تا بدون وابستگی به شرکت‌های بزرگ، اینترنت را مدیریت کنند.
چالش‌ها و فرصت‌های اینترنت غیرمتمرکز
اینترنت غیرمتمرکز با چالش‌هایی مانند پیچیدگی فنی، هزینه‌های اولیه بالا و نیاز به هماهنگی جهانی مواجه است. برای مثال، پروژه‌های ماهواره‌ای مانند OneWeb و کایپر به سرمایه‌گذاری کلان و مجوزهای بین‌المللی نیاز دارند. لازم به ذکر است که شبکه‌های مش نیز با مشکلاتی مانند مقیاس‌پذیری و پایداری روبه‌رو هستند. با این حال، فرصت‌هایی مانند افزایش دسترسی به اینترنت در مناطق محروم، تقویت حریم خصوصی و کاهش سانسور، این پروژه‌ها را جذاب کرده است. علاوه بر این، در سال 2025، پیشرفت‌های فناوری و حمایت جوامع محلی، این چالش‌ها را تا حدی کاهش داده است.
نتیجه‌گیری
Decentralized Internet راهکاری نوآورانه برای رفع محدودیت‌های اینترنت سنتی است که با تمرکز بر حریم خصوصی، دسترسی عادلانه و مقاومت در برابر سانسور، آینده ارتباطات را شکل می‌دهد. در این راستا، پروژه‌هایی مانند وان‌وب، Kuiper، آلتیوس و Guifi، هر یک با رویکردی متفاوت، جایگزین‌هایی برای استارلینک ارائه می‌دهند. لازم به ذکر است، اگرچه چالش‌هایی پیش روی این پروژه‌ها وجود دارد، اما پتانسیل آن‌ها برای ایجاد جهانی با اتصال بیشتر و آزادتر غیرقابل انکار است. انتخاب پروژه مناسب نیز به نیازها و اولویت‌های کاربران بستگی دارد.
پرسش‌های متداول
چگونه اینترنت غیرمتمرکز از حریم خصوصی کاربران محافظت می‌کند؟
اینترنت غیرمتمرکز با توزیع داده‌ها در Nodeهای متعدد و استفاده از رمزنگاری پیشرفته، از تمرکز اطلاعات در سرورهای مرکزی جلوگیری می‌کند. در این حال، پروتکل‌هایی مانند IPFS و تور، امکان ردیابی کاربران را کاهش می‌دهند. در سال 2025 نیز بلاکچین‌های پیشرفته‌تر، امنیت تراکنش‌ها و هویت کاربران را تقویت کرده‌اند. گفتنی است که کاربران می‌توانند بدون افشاء اطلاعات شخصی به اینترنت دسترسی داشته باشند، اما باید از ابزارهای معتبر استفاده کنند تا از تهدیدات سایبری در امان بمانند.
آیا پروژه OneWeb می‌تواند جایگزین کاملی برای استارلینک باشد؟
وان‌وب با بیش از 600 ماهواره و همکاری با اپراتورهای محلی، دسترسی به اینترنت را در مناطق محروم بهبود بخشیده است. برخلاف استارلینک، مدل مشارکتی این پروژه وابستگی به یک شرکت را کاهش می‌دهد. با این وجود، پوشش جهانی وان‌وب هنوز محدودتر است و به هماهنگی‌های قانونی نیاز دارد. در سال 2025 نیز وان‌وب گزینه‌ای قوی است، اما جایگزینی کامل برای استارلینک محسوب نمی‌شود.
پروژه کایپر چه مزایایی نسبت به استارلینک دارد؟
Kuiper، با پشتیبانی آمازون، از زیرساخت ابری AWS برای ارائه اینترنت پایدار و مقرون‌به‌صرفه استفاده می‌کند. این پروژه بر مناطق روستایی تمرکز دارد و در سال 2025 مراحل آزمایشی خود را گسترش داده است. مزیت اصلی آن نیز، ادغام با خدمات آمازون و هزینه‌های رقابتی است. با این حال، وابستگی به اکوسیستم Amazon برخلاف استارلینک که مستقل‌تر عمل می‌کن، ممکن است نگرانی‌هایی درباره تمرکزگرایی ایجاد کند.
شبکه‌های مش مانند آلتیوس چگونه کار می‌کنند؟
شبکه‌های مش مانند Althea از گره‌های محلی تشکیل شده‌اند که کاربران پهنای باند خود را به اشتراک می‌گذارند. در این زمینه، بلاکچین برای پرداخت‌های خودکار و مدیریت شبکه استفاده می‌شود. همچنین، در سال 2025، آلتیوس در جوامع کوچک آزمایش شده و هزینه‌های اینترنت را کاهش داده است. کاربران نیز با نصب روترهای خاص به شبکه متصل می‌شوند، اما مقیاس‌پذیری و پایداری شبکه همچنان چالشی برای گسترش جهانی است.
