معاملات آپشن چیست؟

پادکست محتوا: معاملات آپشن چیست؟

در بازارهای مالی، معامله‌گران همیشه به‌دنبال روش‌هایی هستند که هم بتوانند سود بیشتری کسب کنند و هم ریسک سرمایه‌گذاری خود را کنترل نمایند. یکی از ابزارهایی که این امکان را فراهم می‌کند، معاملات آپشن (Options Trading) است. معاملات آپشن ممکن است در ابتدا پیچیده به‌نظر برسند، اما اگر اصول پایه‌ای آن‌ها را یاد بگیرید، متوجه خواهید شد که چطور می‌توان از این ابزار برای سودآوری، محافظت از سرمایه، یا حتی تولید درآمد ثابت استفاده کرد. در این مقاله، به زبان ساده بررسی می‌کنیم که معاملات آپشن چیست، چه کاربردهایی دارد و چگونه می‌توان وارد این بازار شد.

معاملات آپشن

معاملات آپشن نوعی قرارداد مالی هستند که به شما اختیار (نه الزام) می‌دهند که یک دارایی مثل سهام، ارز یا کالا را در قیمتی مشخص و تا تاریخ معینی بخرید یا بفروشید. برخلاف خرید مستقیم یک دارایی که در آن شما مالک آن می‌شوید، در معاملات آپشن شما فقط «حق خرید یا فروش» آن را دارید. اگر این معامله برای شما سودآور بود، می‌توانید از آن استفاده کنید؛ اگر نبود، می‌توانید آن را نادیده بگیرید و تنها مبلغی که بابت این معامله پرداخته‌اید (یعنی پرمیوم) را از دست بدهید.

تفاوت آپشن با معاملات عادی چیست؟

• در خرید سهام، شما صاحب آن دارایی می‌شوید و فقط در صورت افزایش قیمت سود می‌کنید.
• در آپشن، می‌توانید از افزایش یا کاهش قیمت سود ببرید، بدون اینکه مالک واقعی آن دارایی شوید.
• ریسک معاملات آپشن به اندازه مبلغ پرداختی برای قرارداد محدود است (در حالت خرید آپشن).

در ادامه می‌پردازیم به انواع قراردادهای آپشن و اینکه چطور از آن‌ها استفاده می‌شود.

انواع قراردادهای آپشن

در بازار آپشن دو نوع قرارداد اصلی وجود دارد: Call Option (اختیار خرید) و Put Option (اختیار فروش). شناخت تفاوت این دو، پایه اصلی درک معاملات آپشن است.

Call Option چیست؟ (اختیار خرید)

قرارداد Call به خریدار این حق را می‌دهد که یک دارایی را در یک قیمت مشخص (قیمت اعمال یا Strike Price) و تا زمان مشخصی بخرد.

• اگر قیمت دارایی از قیمت اعمال بالاتر برود، خریدار می‌تواند آن را ارزان‌تر بخرد و سود کند.
• اگر قیمت پایین‌تر بماند، خریدار مجبور نیست آپشن را اجرا کند و تنها هزینه پرمیوم را از دست می‌دهد.

مثال ساده: فرض کنید شما اختیار خرید یک سهم را به قیمت مشخص دارید. اگر قیمت سهم رشد کند، شما سود می‌برید؛ اگر هم رشد نکند، تنها هزینه‌ای که برای قرارداد داده‌اید را از دست می‌دهید.

Put Option چیست؟ (اختیار فروش)

قرارداد Put به خریدار این حق را می‌دهد که یک دارایی را در قیمت مشخصی بفروشد. این نوع قرارداد معمولاً زمانی استفاده می‌شود که فرد انتظار دارد قیمت دارایی کاهش یابد. اگر قیمت دارایی پایین بیاید، خریدار می‌تواند آن را با قیمت بالاتر بفروشد و سود کند. اگر هم قیمت بالا برود، باز هم خریدار مجبور نیست قرارداد را اجرا کند و فقط هزینه پرمیوم را پرداخت کرده است.

مثال ساده: مشابه بیمه خودرو. شما بیمه می‌خرید که در صورت بروز حادثه از ضرر بزرگ جلوگیری کند. در اینجا، قرارداد Put می‌تواند جلوی زیان‌های شدید شما در بازار را بگیرد.

چرا از معاملات آپشن استفاده می‌شود؟

معاملات آپشن تنها برای حرفه‌ای‌ها یا سفته‌بازان نیست. این ابزار مالی، در صورتی که درست استفاده شود، می‌تواند ابزار قدرتمندی برای سرمایه‌گذاران عادی نیز باشد. دلایل زیادی وجود دارد که چرا سرمایه‌گذاران از آپشن استفاده می‌کنند:

پوشش ریسک (Hedging)

یکی از کاربردهای اصلی آپشن، کاهش ریسک در سرمایه‌گذاری‌های دیگر است. مثلاً اگر شما سهام یک شرکت را دارید و نگران افت قیمت آن هستید، می‌توانید با خرید قرارداد Put، خودتان را در برابر ریزش احتمالی بیمه کنید. در واقع، آپشن مانند بیمه‌ای برای دارایی شماست؛ اگر قیمت افت کند، سود حاصل از قرارداد Put زیان شما را جبران می‌کند.

سفته‌بازی (Speculation)

آپشن‌ها ابزار جذابی برای معامله‌گرانی هستند که به دنبال سود از پیش‌بینی جهت حرکت بازار هستند. به‌جای خرید مستقیم یک سهم، می‌توان با سرمایه کمتر، یک قرارداد آپشن خرید و از نوسانات قیمتی سود برد. به دلیل اهرم معاملاتی، سود و زیان در معاملات آپشن سریع‌تر و شدیدتر از معاملات معمول است؛ بنابراین هم فرصت هست و هم ریسک بیشتر.

ایجاد درآمد ثابت

افرادی که مالک دارایی‌هایی مانند سهام هستند، می‌توانند با فروش قراردادهای آپشن، درآمد اضافی ایجاد کنند. به‌ عنوان مثال، اگر سهمی دارید و انتظار دارید فعلاً تغییر زیادی نکند، می‌توانید روی آن قرارداد Call بفروشید و در ازای آن پرمیوم دریافت کنید. این استراتژی که به آن Covered Call گفته می‌شود، روشی محبوب برای کسب درآمد منظم از دارایی‌های موجود است.

مفاهیم کلیدی در معاملات آپشن

برای اینکه بتوانید معاملات آپشن را بهتر درک کنید، لازم است با چند اصطلاح و مفهوم مهم آشنا شوید. این مفاهیم پایه‌ای هستند و در تمام قراردادهای آپشن نقش دارند.

قیمت اعمال (Strike Price)

قیمتی است که در قرارداد مشخص شده و دارنده آپشن می‌تواند در آن قیمت، دارایی را بخرد یا بفروشد. مثلاً در یک قرارداد Call، اگر قیمت بازار از قیمت اعمال بالاتر برود، خریدار سود خواهد کرد.

تاریخ انقضا (Expiration Date)

هر قرارداد آپشن تاریخ مشخصی دارد که پس از آن اعتبارش پایان می‌یابد. اگر دارنده آپشن تا آن زمان از حق خود استفاده نکند، قرارداد بی‌ارزش خواهد شد.

پرمیوم (Option Premium)

قیمتی است که خریدار آپشن برای خرید آن قرارداد پرداخت می‌کند. این مبلغ همان ریسک حداکثری برای خریدار است. مثلاً اگر شما یک قرارداد به قیمت ۵ دلار بخرید، حتی اگر آن را استفاده نکنید، فقط همین ۵ دلار را از دست داده‌اید.

کاهش ارزش زمانی (Time Decay)

با نزدیک شدن به تاریخ انقضا، ارزش آپشن کاهش می‌یابد؛ مخصوصاً اگر قیمت دارایی تغییر نکند. این کاهش تدریجی به‌دلیل کاهش احتمال سودآوری در آینده است.

نوسان (Volatility)

نوسان یا همان Volatility یکی از عوامل مهم در تعیین قیمت آپشن است. هرچه بازار بی‌ثبات‌تر و پرنوسان‌تر باشد، قیمت آپشن‌ها نیز بالاتر می‌رود؛ چون احتمال تغییرات قیمتی بیشتر می‌شود.

چهار موقعیت اصلی در معاملات آپشن

در بازار آپشن، چهار موقعیت پایه وجود دارد که هر معامله‌گر باید آن‌ها را بشناسد. این چهار حالت از ترکیب خرید یا فروش Call و Put تشکیل می‌شود:

۱. خرید Call یا (Long Call)

وقتی فکر می‌کنید قیمت یک دارایی در آینده افزایش می‌یابد، می‌توانید اختیار خرید (Call) بخرید. در این حالت، اگر قیمت دارایی بالا برود، سود می‌کنید. اگر هم پیش‌بینی‌تان غلط باشد، فقط مبلغ پرمیوم را از دست می‌دهید.

۲. فروش Call یا (Short Call)

در این حالت، شما اختیار خرید را به دیگران می‌فروشید. این یعنی شما متعهد می‌شوید اگر خریدار تصمیم گرفت دارایی را بخرد، آن را در قیمت مشخص در اختیارش بگذارید. اگر قیمت رشد کند، شما ممکن است ضرر کنید (چون باید دارایی را گران‌تر بخرید و ارزان‌تر بفروشید). اما اگر قیمت بالا نرود، پرمیوم دریافتی برای شما سود خواهد بود.

۳. خرید Put یا (Long Put)

اگر انتظار دارید قیمت یک دارایی کاهش یابد، می‌توانید قرارداد Put بخرید. این قرارداد به شما اجازه می‌دهد دارایی را در قیمتی بالاتر از بازار بفروشید و از تفاوت آن سود بگیرید. استراتژی Long Put مثل گرفتن بیمه روی دارایی است.

۴. فروش Put یا (Short Put)

در این حالت، شما اختیار فروش را به دیگران می‌فروشید. اگر قیمت دارایی بالا برود یا ثابت بماند، شما پرمیوم را دریافت کرده‌اید و هیچ تعهدی ندارید. اما اگر قیمت کاهش یابد، ممکن است مجبور شوید دارایی را در قیمتی بالاتر از قیمت بازار خریداری کنید.

دو مثال ساده برای درک بهتر قراردادهای آپشن

مثال اول) فرض کنید شما قصد خرید خانه‌ای را دارید، اما هنوز مطمئن نیستید. بنابراین، به فروشنده مبلغی پرداخت می‌کنید تا برای سه ماه آینده، حق خرید خانه با قیمت ثابت را داشته باشید. اگر طی این سه ماه، قیمت خانه بالا رفت، شما می‌توانید آن را با همان قیمت قبلی بخرید و سود کنید. اگر هم نظرتان عوض شد یا قیمت افزایش نیافت، می‌توانید قرارداد را نادیده بگیرید و فقط آن مبلغ اولیه (یعنی پرمیوم) را از دست بدهید.

در این مثال:

• مبلغی که به فروشنده داده‌اید = پرمیوم آپشن
• قیمت توافقی خانه = Strike Price
• سه ماه فرصت خرید = Expiration Date

مثال دوم) فرض کنید شما یک خودرو دارید و برای محافظت از آن بیمه خریده‌اید. اگر تصادف نکنید، هزینه‌ای که برای بیمه پرداخت کرده‌اید از بین می‌رود. اما اگر تصادف کنید، بیمه ضرر شما را پوشش می‌دهد. در بازار آپشن، خرید Put دقیقاً همین کار را برای سرمایه‌گذاران انجام می‌دهد؛ اگر قیمت سهامی که دارید پایین بیاید، سود حاصل از قرارداد Put می‌تواند جلوی ضرر شما را بگیرد.

چگونه وارد بازار آپشن شویم؟

اگر تا اینجا با مفهوم معاملات آپشن آشنا شده‌اید و به این نتیجه رسیده‌اید که می‌خواهید آن را تجربه کنید، مراحل زیر به شما کمک می‌کند تا به‌صورت اصولی و امن وارد این بازار شوید:

۱. انتخاب کارگزاری مناسب

برای معامله آپشن، باید در یک کارگزاری (Broker) ثبت‌نام کنید که امکان معاملات آپشن را فراهم کند. بسیاری از کارگزاری‌ها نیاز دارند تا اطلاعاتی در مورد سطح دانش، تجربه معاملاتی و هدف سرمایه‌گذاری شما داشته باشند تا دسترسی به بازار آپشن را فعال کنند.

۲. یادگیری اصول اولیه و تمرین با حساب دمو

پیش از ورود به معاملات واقعی، پیشنهاد می‌شود با حساب آزمایشی (Demo Account) تمرین کنید. بسیاری از کارگزاری‌ها این امکان را فراهم می‌کنند تا بدون ریسک مالی، استراتژی‌های مختلف را تست کنید.

۳. شروع با استراتژی‌های ساده

برای شروع، بهتر است با استراتژی‌های پایه مثل خرید Call یا خرید Put شروع کنید. فروش آپشن یا استفاده از استراتژی‌های پیچیده‌تر مانند Spreads و Straddles نیاز به تجربه و مدیریت ریسک قوی‌تری دارد.

۴. مدیریت سرمایه و ریسک

هیچ معامله‌ای بدون ریسک نیست. همیشه درصد مشخصی از سرمایه را وارد معاملات آپشن کنید و هرگز تمام سرمایه خود را روی یک موقعیت متمرکز نکنید.

۵. پیگیری آموزش و به‌روز ماندن

بازار آپشن پویاست و مفاهیم آن همیشه در حال به‌روزرسانی است. با مطالعه، شرکت در وبینارها یا دنبال کردن منابع آموزشی معتبر، دانش خود را به‌روز نگه دارید.

جمع‌بندی

معاملات آپشن در نگاه اول ممکن است پیچیده به نظر برسند، اما با درک مفاهیم پایه‌ای آن‌ها می‌توان از این ابزار به‌عنوان یک روش هوشمندانه برای سرمایه‌گذاری، پوشش ریسک یا کسب درآمد بیشتر استفاده کرد. با یادگیری تفاوت بین Call و Put، شناخت عوامل مؤثر بر قیمت آپشن مثل زمان و نوسان، و رعایت اصول مدیریت ریسک، می‌توان از مزایای این بازار بهره‌مند شد بدون اینکه در دام زیان‌های بزرگ گرفتار شد.