مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر
مسئله مهریه در حقوق ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و همواره از دیدگاه فقهی، حقوقی و اجتماعی مورد بحث بوده است. با ظهور رمزارزها و گسترش استفاده از آن‌ها در معاملات، پرسشی اساسی مطرح می‌شود: آیا امکان تعیین مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر وجود دارد؟ برای پاسخ به این موضوع باید ابعاد قانونی، فقهی و عملی آن را بررسی کرد.
جایگاه قانونی مهریه در ایران
بر اساس قوانین مدنی ایران، مهریه، مالی است که به هنگام عقد نکاح از سوی زوج به زوجه تعهد می‌شود. طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک باشد، می‌تواند به‌عنوان مهریه تعیین شود. بنابراین، اصل مالیت و قابلیت تملک شرط اساسی صحت مهریه است. در گذشته مواردی مانند وجه نقد، سکه طلا، ملک و حتی کالاهای ارزشمند به‌عنوان مهریه تعیین می‌شد. حال این پرسش مطرح است که آیا رمزارزها نیز شرایط لازم را دارند.
رمزارزها در چارچوب حقوقی ایران
مهریه ارز دیجیتال در ایران هنوز جایگاه شفاف و قطعی ندارد. بانک مرکزی در سال‌های اخیر استفاده از رمزارزها به‌عنوان ابزار پرداخت را ممنوع اعلام کرده است. بااین‌حال، نگهداری و معامله آن‌ها به‌عنوان دارایی دیجیتال مورد توجه بسیاری از افراد است. برخی وکلا نیز معتقدند از آن‌جا که رمزارزها مانند بیت کوین (BTC) و تتر (USDT) دارای ارزش اقتصادی و قابلیت خرید و فروش هستند، می‌توانند از نظر حقوقی مالیت داشته باشند. این دیدگاه سبب می‌شود امکان ثبت مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر در چارچوب توافق زوجین وجود داشته باشد، هرچند در عمل چالش‌های اجرایی زیادی دارد.
ابعاد فقهی مهریه با رمزارز
از منظر فقه اسلامی، شرط اصلی صحت مهریه، مالیت و قابلیت نقل و انتقال است. بسیاری از فقها بر این باورند که اگر مالی در جامعه، ارزش اقتصادی داشته باشد، می‌توان آن را مهریه قرار داد. بر همین اساس، مهریه رمزارز در صورت پذیرش ارزش اقتصادی از دیدگاه عرف، می‌تواند صحیح تلقی شود. البته چون رمزارزها ماهیت فیزیکی ندارند و وابسته به فناوری بلاک چین هستند، برخی علما نسبت به مشروعیت آن تردیدهایی دارند. این اختلاف نظر فقهی هنوز مانع از اجماع قطعی در این موضوع شده است.
چالش‌های اجرایی و عملی مهریه با بیت کوین
یکی از مهم‌ترین مشکلات مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر، نحوه اجرای آن در محاکم خانواده است. در صورتی که زوجه تقاضای مهریه خود را داشته باشد، دادگاه باید امکان دسترسی به رمزارزها را بررسی کند. با توجه به این که کلید خصوصی (Seed Phrase) کیف پول دیجیتال تنها در اختیار دارنده است، امکان وصول مهریه بدون همکاری زوج دشوار خواهد بود. علاوه بر این، نوسانات شدید قیمت بیت کوین می‌تواند سبب اختلافات جدی میان زوجین شود. تتر نیز به‌دلیل پشتوانه دلار آمریکا (USD) ثبات بیشتری دارد، اما همچنان از نظر قانونی به‌عنوان واحد پول رسمی شناخته نمی‌شود.
ثبت رسمی مهریه با بیت کوین و تتر
دفاتر ازدواج در ایران موظف‌اند مهریه را به‌صورت رسمی ثبت کنند. بر اساس رویه موجود، دفاتر تنها مهریه‌هایی را ثبت می‌کنند که ماهیت حقوقی مشخص داشته باشند. در عمل، بسیاری از دفاتر از ثبت مهریه رمزارز خودداری می‌کنند، زیرا دستورالعملی از سوی سازمان ثبت یا قوه قضائیه صادر نشده است. در برخی موارد، زوجین توافق می‌کنند ارزش مهریه را معادل رمزارز در قالب وجه نقد ریالی ثبت کنند تا از موانع قانونی پرهیز شود.
نظر حقوقدانان درباره مهریه رمزارز
برخی حقوقدانان معتقدند منع قانونی صریحی برای تعیین مهریه با بیت کوین وجود ندارد، زیرا قانون مدنی اصل آزادی قراردادها را پذیرفته است. از طرف دیگر، چون بانک مرکزی معاملات پرداختی رمزارزها را ممنوع کرده، این موضوع می‌تواند مانع پذیرش رسمی آن شود. در نتیجه، وضعیت فعلی مبهم بوده و نیازمند تدوین مقررات روشن است.
آثار اجتماعی و فرهنگی مهریه رمزارز
مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر علاوه بر ابعاد حقوقی، آثار اجتماعی نیز دارد. برخی خانواده‌ها آن را نشانه‌ای از مدرنیته می‌دانند و به‌عنوان نمادی از ارزش‌گذاری بر پایه دارایی‌های نوین انتخاب می‌کنند. اما برخی دیگر معتقدند این موضوع ممکن است باعث افزایش اختلافات شود، زیرا پیچیدگی‌های فنی و خطرات امنیتی زیادی دارد. همچنین، نبود آموزش کافی در میان عموم مردم خطر سوءاستفاده و کلاهبرداری را بالا می‌برد.
راهکارهای پیشنهادی برای حل چالش‌ها مهریه با بیت کوین
برای رفع مشکلات موجود، پیشنهاد می‌شود مراجع ذی‌صلاح مانند قوه قضائیه و بانک مرکزی دستورالعمل مشخصی درباره مهریه رمزارز تدوین کنند. علاوه بر این، دفاتر ازدواج باید آموزش‌های لازم درباره نحوه ثبت و مدیریت این نوع مهریه را دریافت کنند. گفتنی است، آگاهی‌رسانی عمومی درباره خطرات و مزایای مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر می‌تواند از بروز مشکلات حقوقی و خانوادگی جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
مهریه رمزارز در ایران موضوعی نو و پرچالش است. از نظر فقهی، در صورت داشتن مالیت و پذیرش عرفی می‌تواند صحیح باشد. از نظر حقوقی نیز قانون مدنی منع صریحی ندارد اما نبود مقررات شفاف و ممنوعیت‌های بانکی باعث ابهام در اجرا شده است. در عمل، دفاتر ازدواج به‌دلیل نبود دستورالعمل مشخص از ثبت آن خودداری می‌کنند. بنابراین، تا زمان تدوین قوانین و مقررات جامع، ثبت مهریه با بیت کوین یا مهریه با تتر با ریسک‌های حقوقی و عملی همراه خواهد بود.
پرسش‌های متداول
آیا تعیین مهریه با بیت کوین در ایران قانونی است؟
در ایران منع صریحی برای تعیین مهریه با بیت کوین وجود ندارد، اما به واسطه فقدان دستورالعمل مشخص و ممنوعیت‌های بانکی، دفاتر ازدواج معمولاً از ثبت آن خودداری می‌کنند. بر این اساس، پذیرش رسمی نیازمند مقررات جدید است و در شرایط فعلی بیشتر به توافق شخصی زوجین بستگی دارد.
نظر فقهی علما درباره مهریه با تتر چیست؟
بسیاری از فقها معتقدند اگر USDT ارزش اقتصادی عرفی داشته باشد، می‌تواند مهریه محسوب شود. اما برخی دیگر به‌دلیل ماهیت مجازی و عدم پشتوانه قانونی داخلی، مشروعیت آن را مورد تردید قرار می‌دهند. اختلاف نظر فقهی همچنان ادامه دارد و اجماع قطعی شکل نگرفته است.
در صورت مطالبه مهریه رمزارز، دادگاه چگونه عمل می‌کند؟
در صورت مطالبه مهریه رمزارز، دادگاه اصل مالیت را می‌پذیرد اما در اجرای آن با دشواری مواجه است. اگر کلید خصوصی کیف پول در اختیار زوج باشد، بدون همکاری وی وصول امکان‌پذیر نیست. در چنین شرایطی دادگاه ممکن است معادل ریالی رمزارز را تعیین و به نفع زوجه حکم صادر کند.
چه مشکلاتی در ثبت رسمی مهریه با رمزارز وجود دارد؟
دفاتر ازدواج به‌دلیل نبود مقررات شفاف معمولا از ثبت مهریه با رمزارز امتناع می‌کنند. مشکلاتی مانند نوسان قیمت، نبود چارچوب قانونی و ریسک‌های فنی از دلایل این رویکرد هستند. برای رفع این موانع نیاز به تصویب قوانین جدید و تدوین دستورالعمل‌های اجرایی از سوی مراجع ذی‌صلاح وجود دارد.
