با پیشرفت فناوری و تغییرات چشمگیری که در دنیای دیجیتال اتفاق می‌افتد، مفهوم بلاکچین به عنوان یک تکنولوژی نوآورانه در مرکز توجه قرار گرفته است. بلاکچین به عنوان پایه‌ای برای ایجاد یک سیستم قابل اعتماد و روشی برای ثبت امن دادهها شناخته می‌شود. در این مقاله، ما به بررسی عمیق‌تر بلاکچین و انواع مختلف آن خواهیم پرداخت.
بلاکچین خصوصی چیست؟
بلاکچین های خصوصی، حریم خصوصی مطلق را برای کاربران خود فراهم می‌کند.
بلاکچین های خصوصی با وضع قوانینی، تعیین می‌کنند که چه کسی امکان دیدن شبکه و یا اضافه کردن دادهها به آن را دارد. در این سیستم‌ها سلسله مراتب واضحی برای کنترل شبکه وجود دارد. از این رو، بلاکچین های خصوصی غیرمتمرکز نیستند، اما پراکنده و یا توزیع شده (Distributed) هستند؛ زیرا بسیاری از گره‌ها هنوز یک کپی از کل داده‌های زنجیره را در سیستم‌های خود نگه می‌دارند.
یک شبکه بلاکچین خصوصی به دعوت‌نامه‌ای نیاز دارد که باید توسط مؤسس شبکه تایید شود. البته این مؤسس می‌تواند درهنگام راه اندازی شبکه، قوانینی (پروتکل) را وضع کند که به افرادی با شرایط خاص دسترسی بدهند. معمولا سازمان‌ها یا کسب و کارهای که یک بلاکچین خصوصی ایجاد می‌کنند، دسترسی به شبکه را مشروط به دریافت دعوتنامه می‌کنند؛ زیرا این روش، به نسبت ایجاد پروتکل‌هایی برای دادن دسترسی، ایمن تر است. همچنین در برخی از موارد شرکت کنندگان موجود در شبکه می‌توانند در مورد دادن دسترسی به اعضای جدید تصمیم بگیرند.
وقتی سازمانی می‌خواهد از قابلیت‌های بلاکچین بهره‌مند شود، بدون اینکه شبکه خود را در معرض دید عموم قرار دهد، بلاکچین‌های خصوصی بهترین انتخاب هستند. بلاکچین های خصوصی در زمینه‌های مختلفی کاربرد دارند؛ مانند سیستم‌های حضور و غیاب، شناسایی دیجیتال (Digital ID)، مسائل زنجیره تأمین و انبار، ثبت سوابق مالی و یا تسهیل مبادلات امن اطلاعات بیمار در مراقبت‌های بهداشتی. پلتفرم Hyperledger Fabric، متعلق به بنیاد لینوکس، یک نمونه عالی از یک بلاکچین خصوصی است.
به عقیده بسیاری از افراد، بلاکچین‌های خصوصی، بلاکچین واقعی نیستند؛ زیرا با اصل اساسی بلاکچین، یعنی “عدم تمرکز” در تقابل هستند. این موضوع را می‌توان به عنوان یکی از معایب اصلی بلاکچین‌های خصوصی دانست. همچنین از آنجایی که گره‌های متمرکز شبکه تعیین می‌کنند چه چیزی معتبر است، ثبت اطلاعات به طور صادقانه در یک بلاکچین خصوصی نیز چالش‌برانگیزتر است. تعداد اندک گره‌ها نیز می‌تواند به معنای سطح پایین‌تری از امنیت باشد. اگر چند گره سرکش شوند، ممکن است شبکه و مکانیسم اجماع به خطر بیفتد. علاوه بر این‌ها، کد منبع بلاکچین خصوصی اغلب اختصاصی و قفل شده است. کاربران قادر به تأیید یا بررسی مستقل این کد نیستند. همچنین در یک بلاکچین خصوصی، چیزی به عنوان “ناشناس بودن” وجود ندارد!
بلاک چین عمومی چیست؟
هر کسی می‌تواند با شرکت در اجماعِ یک بلاکچین عمومی پاداش بگیرد.
هر کسی می‌تواند به یک شبکه بلاکچین عمومی بپیوندد و در آن شرکت کند؛ زیرا این نوع از شبکه‌ها کاملاً باز هستند. بلاکچین‌های عمومی به منظور جذب افراد بیشتر به شبکه، معمولاً دارای یک سیستم تشویقی هستند. بیت کوین امروزه یکی از پرکاربردترین شبکه‌های بلاک چین عمومی است. برای مثال شبکه بیت کوین را در نظر بگیرید. همه افراد می‌توانند با استفاده از سخت افزارهای کامپوتری یا همان دستگاه‌های ماینر در شبکه مشارکت کنند و با شرکت در فرایند ثبت تراکنش‌ها، مقداری بیت کوین پاداش بگیرند. همچنین همه مردم از سرتاسر جهان می‌توانند از این شبکه استفاده کرده و بدون محدودیت های جغرافیایی و یا نیاز به دسترسی خاصی رمزارز بیت کوین را انتقال دهند.
یکی از معایب بلاکچین های عمومی، نیاز آن‌ها به قدرت پردازش بالایی است که برای اجرای دفتر کل توزیع شده در مقیاس وسیع، لازم است. البته این مورد محدود به بلاکچین‌های اثبات کار (POW) می‌شود و امروزه با معرفی روش‌های اجماع آسان تر مانند اثبات سهام (POS) هم مصرف انرژی کاهش یافته و هم اجماع ساده و سریعتر شده است. یکی دیگر از مشکلات یک بلاکچین عمومی باز بودن (open source) آن است که به معنای میزان حریم خصوصی کمتری در تراکنش ها است. بدین ترتیب همه افراد قادر خواهند بود تراکنش‌ها، زمان و مقدار آن‌ها و همجنین آدرس‌های فرستنده و دریافت کننده را دنبال کنند.
با این حال شبکه‌های بلاکچین عمومی در کارکرد و سایر مشخصه های خود با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال مونرو (XMR) یک بلاکچین عمومی است که هدف اصلی آن افزایش حریم خصوصی است. بلاکچین‌های عمومی پر استفاده ترین نوع بلاکچین‌ها هستند و با تعریف و هدف اصلی بلاکچین، یعنی عدم تمرکز و شفافیت، هم خوانی بیشتری دارند.
تفاوت بین بلاکچین خصوصی و عمومی چیست؟
در ابتدا، بلاکچین ایجاد شد تا واسطه‌ها در فرایندهای مالی را به طور ایمن و کاربردی از میان بردارد. تا حدودی، یک بلاکچین خصوصی واسطه‌ها را دوباره وارد بازی می‌کند.
هر کسی می‌تواند با تأیید و آپلود دادهها در یک بلاکچین عمومی در آن شرکت کند. اما در بلاکچین های خصوصی فقط نهادهای تایید شده می‌توانند در شبکه شرکت و آن را کنترل کنند. نمونه‌های بلاکچین عمومی شامل بیت کوین و اتریوم، مونرو، پولکادات و بسیاری دیگر است. یک بلاکچین عمومی غیرمتمرکزتر از یک بلاکچین خصوصی است. برای نمونه‌‌ای از بلاکچین های خصوصی می‌توان Hyperledger Fabric و Ripple را نام برد.
بلاکچین های عمومی در مقایسه با بلاکچین های خصوصی، سرعت پردازش کمتری دارند. یک بلاکچین خصوصی ممکن است صدها یا حتی هزاران تراکنش را در ثانیه انجام دهد؛ زیرا تعداد کاربران مجاز آن کمتر است و به دلیل تمرکز بیشتر، تایید تراکنش‌ها ساده‌تر است.
به دلیل عدم تمرکز و تعامل فعال، یک شبکه عمومی امن‌تر است. به دلیل تعداد زیاد گره‌ها در شبکه، عملاً غیرممکن است که به سیستم حمله کرد و کنترل اجماع آن را به دست گرفت. یک بلاکچین خصوصی نسبت به یک بلاکچین عمومی در برابر هک‌ها، خطرات و نقض و دست‌کاری دادهها آسیب‌پذیرتر است. از سوی دیگر، یک بلاکچین عمومی، از آنجایی که برای اجرا و رسیدن به اجماع به مقدار زیادی منابع الکتریکی نیاز دارد، انرژی بیشتری نسبت به یک بلاکچین خصوصی مصرف می‌کند.
بلاکچین کنسرسیوم (ترکیبی) چیست؟
بلاکچین کنسرسیوم شکل ترکیبی از بلاک چین های عمومی و خصوصی است.
بلاکچین کنسرسیوم خط بین زنجیره‌های عمومی و خصوصی را در برمی‌گیرد و جنبه‌های هر دو را دارا است. در این بلاکچین فرایند اجماع توسط مجموعه‌ای از گره‌های از پیش انتخاب شده کنترل می‌شود. یک بلاکچین کنسرسیوم در بعضی شرایطی بسیار مفید خواهد بود. مثلاً زمانی که چندین شرکت در یک صنعت فعالیت می‌کنند و برای انجام تراکنش‌ها یا انتقال اطلاعات به یک پلت فرم واحد نیاز دارند. Quorum و Corda دو نمونه از بلاکچین های کنسرسیومی هستند.
در مقایسه با شبکه بلاکچین عمومی، بلاکچین کنسرسیوم ایمن‌تر، مقیاس پذیرتر و کارآمدتر است. همچنین مانند بلاکچین خصوصی دارای کنترل های دسترسی است. با این حال، بلاکچین کنسرسیوم شفافیت کمتری دارد. اگر یک گره عضو به خطر بیفتد، می‌توان آن را هک کرد و قوانین خود بلاکچین می‌تواند شبکه را غیرقابل استفاده کند.
