موضوع استخراج بیت کوین (BTC) در ایران طی سال‌های اخیر به یکی از بحث‌های مهم در حوزه اقتصاد دیجیتال و انرژی تبدیل شده است. از یک‌سو، علاقه سرمایه‌گذاران به ورود به این حوزه افزایش یافته و از سوی دیگر، نگرانی‌هایی درباره فشار بر شبکه برق کشور و نقش آن در خاموشی‌های گسترده مطرح می‌شود. این مقاله با بررسی داده‌ها و تحلیل‌های کارشناسی، به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا استخراج بیت کوین واقعاً عامل اصلی کمبود برق در ایران است یا تنها بخشی از مسئله محسوب می‌شود.
تاریخچه ورود استخراج بیت کوین به ایران
فعالیت استخراج بیت کوین در ایران از اوایل دهه ۱۳۹۰ با ورود دستگاه‌های ماینر به کشور آغاز شد. در ابتدا، این فعالیت بیشتر در مقیاس‌های کوچک و در کارگاه‌های شخصی انجام می‌گرفت. اما به مرور زمان و با رشد قیمت بیت کوین، بسیاری از سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها وارد این حوزه شدند. دولت نیز در سال ۱۳۹۸ تصمیم گرفت ماینینگ را به عنوان یک صنعت قانونی به رسمیت بشناسد. این اقدام باعث شد برخی فعالان با دریافت مجوز رسمی به کار ادامه دهند و برخی دیگر به صورت غیرقانونی فعالیت کنند.
مصرف برق در صنعت ماینینگ
یکی از چالش‌های اصلی استخراج بیت کوین، مصرف بالای برق است. دستگاه‌های ماینر به‌دلیل قدرت پردازش بالا نیازمند انرژی زیادی هستند. طبق گزارش‌های وزارت نیرو، مصرف برق مجاز ماینرها حدود دو هزار مگاوات برآورد می‌شود که سهمی قابل توجه از ظرفیت تولید کشور به شمار می‌آید. به گفته مسئولان، این میزان مصرف به اندازه مصرف یک شهر بزرگ است و در شرایط اوج مصرف می‌تواند فشار زیادی به شبکه وارد کند.
نقش خاموشی‌ها در سال‌های اخیر
خاموشی‌های گسترده در تابستان‌های اخیر، توجه افکار عمومی را به استخراج بیت کوین جلب کرد. بسیاری از مردم تصور کردند دلیل اصلی قطعی برق، فعالیت ماینرهاست. اما وزارت نیرو بارها اعلام کرده است که عوامل متعددی مانند کاهش تولید نیروگاه‌های آبی، افزایش مصرف خانگی و صنعتی، فرسودگی شبکه انتقال و مدیریت ناکارآمد نیز در این بحران نقش دارند. در واقع، استخراج ارز دیجیتال تنها بخشی از پازل کمبود برق محسوب می‌شود.
دیدگاه مسئولان و کارشناسان
یکی از مدیران توانیر در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا تأکید کرد: ” مصرف غیرمجاز ماینرها می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند، اما نمی‌توان آن را دلیل اصلی خاموشی‌ها دانست. ” همچنین، به گزارش ایسنا، کارشناسان انرژی بر این باورند که سهم ماینینگ در مصرف برق کشور کمتر از ۱۰ درصد است و مدیریت مصرف خانگی اهمیت بیشتری دارد. این دیدگاه‌ها نشان می‌دهد که نباید بار اصلی بحران برق تنها بر دوش صنعت ماینینگ گذاشته شود.
استخراج غیرمجاز و پیامدهای آن
بخش مهمی از چالش‌ها به استخراج غیرمجاز بیت کوین بازمی‌گردد. بسیاری از افراد بدون دریافت مجوز، اقدام به استفاده از برق یارانه‌ای برای ماینینگ می‌کنند. این فعالیت‌ها معمولاً در واحدهای مسکونی یا کارگاه‌های کوچک انجام می‌شود و کنترل آن برای دولت دشوار است. به گفته مقامات، تاکنون صدها هزار دستگاه غیرمجاز کشف و توقیف شده است. این فعالیت‌ها نه تنها به شبکه برق آسیب می‌زند، بلکه موجب افزایش هزینه‌های دولت برای تأمین انرژی نیز می‌شود.
لایحه جرم‌انگاری و برخورد قاطع با ماینینگ غیرمجاز رمزارز
در همین حال، اخیراً در نامه‌ای به معاونت وزارت برق و انرژی از سوی ” عباس علی‌آبادی “، وزیر نیرو، درخصوص افزایش قابل‌توجه فعالیت‌های استخراج غیرمجاز رمزارز و آثار منفی آن بر میزان تراز برق در کشور و نیز ضرورت بر خدمت‌رسانی مطلوب به عموم مردم، دستور داده شد تا ناترازی شبکه برق که بخشی از آن مربوط به فعالیت ماینینگ غیرمجاز بوده، با قید فوریت و تشکیل کمیته‌ای تخصصی درکنار جلسات مشورتی با سایر نهادهای مرتبط بررسی شود و در اسرع وقت لایحه‌ای جامع تهیه و تدوین گردد.
گفتنی است، شرکت توانیر در یک سال گذشته موفق به کشف تعداد قابل توجهی از مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز شده، اما فقدان قوانین بازدارنده موجب تداوم این معضل گردیده که تدابیر لازم در جهت برخورد مقتضی با سواستفاده‌کنندگان غیرمجاز از شبکه برق کشور، ضروری است.
اثرات اقتصادی استخراج بیت کوین
استخراج بیت کوین از جنبه اقتصادی هم فرصت و هم تهدید به شمار می‌رود. از یک طرف، این صنعت می‌تواند منبع درآمد ارزی برای کشور باشد. ایران با توجه به انرژی ارزان، ظرفیت بالایی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی در این حوزه دارد. از سوی دیگر، استفاده بی‌رویه از برق یارانه‌ای و نبود مدیریت دقیق، می‌تواند به زیان اقتصاد دولتی تمام شود. کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که ماینینگ تنها با تعرفه‌های واقعی انرژی ادامه یابد تا تعادل اقتصادی برقرار شود.
مقایسه جهانی مصرف انرژی استخراج بیت کوین
مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که مصرف برق استخراج Bitcoin در مقیاس جهانی نیز قابل توجه است. بر اساس گزارش دانشگاه کمبریج، میزان مصرف انرژی ماینینگ در دنیا به اندازه مصرف برخی کشورهاست. اما سهم ایران در این بازار کمتر از پنج درصد تخمین زده می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که اگرچه ماینینگ انرژی‌بر است، اما در مقایسه با سایر صنایع و الگوهای مصرف داخلی، عامل اصلی کمبود برق در ایران نیست.
پیامدهای زیست‌محیطی
مصرف بالای برق در ماینینگ، آثار زیست‌محیطی نیز دارد. بخش عمده برق ایران از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود و استفاده بی‌رویه از آن باعث افزایش آلاینده‌ها و انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهد شد. کارشناسان محیط زیست دز این حال هشدار می‌دهند که گسترش بی‌برنامه استخراج بیت کوین می‌تواند آسیب‌های بلندمدتی به منابع طبیعی کشور وارد کند. به همین دلیل، بسیاری بر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در مزارع ماینینگ تأکید دارند.
راهکارهای مدیریت بحران
برای کاهش تأثیر استخراج بیت کوین بر شبکه برق، راهکارهایی پیشنهاد شده است. یکی از این راهکارها، محدود کردن فعالیت ماینرها در ساعات اوج مصرف است. دولت همچنین تعرفه‌های برق برای ماینینگ را افزایش داده تا مصرف غیرضروری کاهش یابد. علاوه بر این، توسعه نیروگاه‌های جدید و سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی و بادی می‌تواند به تعادل عرضه و تقاضا کمک کند.
تجربه سایر کشورها
برخی کشورها مانند چین محدودیت‌های شدید برای ماینینگ اعمال و حتی فعالیت آن را غیرقانونی اعلام کرده‌اند. در مقابل، کشورهایی مانند قزاقستان و روسیه با ارائه زیرساخت‌های انرژی ارزان، تبدیل به قطب‌های جدید ماینینگ شده‌اند. ایران نیز باید تجربه این کشورها را بررسی کرده و مدلی متناسب با شرایط خود طراحی کند. این مدل می‌تواند هم به توسعه اقتصادی کمک کند و هم مشکلات کمبود برق را مدیریت نماید.
نقش فناوری‌های نوین در ماینینگ
پیشرفت‌های فناورانه می‌تواند مصرف برق ماینرها را کاهش دهد. دستگاه‌های نسل جدید با بهره‌وری بالاتر طراحی شده‌اند و انرژی کمتری مصرف می‌کنند. همچنین، استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته، راندمان مزارع ماینینگ (Mining Farm) را افزایش می‌دهد. اگر فعالان این صنعت از فناوری‌های نو بهره ببرند، فشار کمتری بر شبکه برق وارد خواهد شد.
جمع‌بندی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که استخراج بیت کوین در ایران اگرچه مصرف بالای برق دارد، اما تنها عامل خاموشی‌ها و کمبود برق نیست و بخشی از آن است. مشکلات ساختاری شبکه، رشد مصرف خانگی، فرسودگی تجهیزات و کمبود سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاهی نیز نقش مهمی در بحران ایفا می‌کنند. بنابراین، مقصر دانستن صرف ماینینگ ساده‌سازی بیش از حد مسئله است. راه‌حل واقعی در مدیریت مصرف، توسعه زیرساخت‌ها و استفاده بهینه از انرژی‌های تجدیدپذیر در کنار تدوین قوانین شفاف و جدی در راستا مبارزه با استخراج غیرمجاز رمزارز نهفته است.
پرسش‌های متداول
آیا استخراج بیت کوین عامل اصلی خاموشی‌ها در ایران است؟
آیا استخراج بیت کوین عامل اصلی خاموشی‌ها در ایران است؟
استخراج BTC در ایران تنها بخشی از مشکل خاموشی‌ها است و عوامل مهم‌تری همچون مصرف خانگی، کمبود نیروگاه‌ها و ماینینگ غیرمجاز رمزارز در بحران نقش دارند. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که سهم ماینینگ کمتر از ۱۰ درصد مصرف کشور است، اما در افکار عمومی به‌دلیل تبلیغات منفی به‌عنوان مقصر اصلی معرفی شده است.
چگونه استخراج غیرمجاز بیت کوین به کمبود برق دامن می‌زند؟
فعالیت غیرمجاز در استخراج بیت کوین فشار زیادی بر شبکه برق وارد می‌کند. استفاده از برق یارانه‌ای خانگی یا صنعتی برای ماینینگ بدون مجوز، باعث افزایش مصرف غیرقابل پیش‌بینی و بی‌نظمی در مدیریت انرژی می‌شود. همین موضوع سبب می‌شود دولت مجبور به اعمال خاموشی‌های گسترده شود و هزینه‌های سنگینی برای کنترل این فعالیت‌ها پرداخت کند.
چه راهکارهایی برای مدیریت مصرف برق در ماینینگ وجود دارد؟
مدیریت مصرف برق در حوزه ماینینگ نیازمند راهکارهای مشخص است. از جمله این اقدامات می‌توان به افزایش تعرفه برق برای ماینرها، محدودیت فعالیت در ساعات اوج مصرف، توسعه نیروگاه‌های جدید و استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف اشاره کرد. همچنین، برخورد جدی با فعالیت‌های غیرمجاز می‌تواند تأثیر مثبتی بر کاهش فشار بر شبکه برق داشته باشد.
آیا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند بحران برق را کاهش دهد؟
بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر برای استخراج Bitcoin یکی از راهکارهای کلیدی است. استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و حتی انرژی زمین‌گرمایی می‌تواند مصرف سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. این اقدام علاوه بر کاهش فشار بر شبکه برق ملی، تأثیرات مثبت زیست‌محیطی نیز دارد و زمینه توسعه پایدار در صنعت ماینینگ را فراهم می‌آورد.
