تتر حلال است یا حرام؟ نظر علما درباره ارز دیجیتال یا پول مجازی

تتر؛ پول مجازی در نگاه فقهی

تتر (USDT) یکی از پرکاربردترین ارزهای دیجیتال است که به‌عنوان استیبل‌ کوین (Stablecoin) شناخته می‌شود. بسیاری از کاربران مسلمان هنگام خرید یا فروش این رمزارز، نخستین پرسش‌شان این است که آیا تتر حلال است یا حرام. پاسخ این پرسش ساده نیست و بستگی به دیدگاه مراجع تقلید و شرایط معامله دارد. برخی، مانند آیت‌الله سیستانی، ضمن تأکید بر احتیاط، معامله را در صورت آگاهی از ریسک‌ها و ممنوع نبودن آن از نظر قانونی، حلال دانسته‌اند. از طرفی، بعضی دیگر با دیده تردید به آن می‌نگرند.

دیدگاه‌های متفاوت درباره پول مجازی

پول مجازی به‌دلیل نوظهور بودن، هنوز از نظر شرعی و فقهی به اجماع نرسیده است. گروهی از مراجع تأکید می‌کنند که اگر خرید تتر بر اساس قوانین کشور انجام شود و همراه با ربا یا قمار نباشد، اشکالی ندارد. از سوی دیگر، برخی مراجع به دلیل نبود پشتوانه روشن و احتمال سوءاستفاده، حکم به احتیاط یا حرمت داده‌اند. برای نمونه، آیت‌الله نوری همدانی شرکت در چنین معاملاتی را با اشکال شمرده‌اند.

تتر حلال در نگاه برخی مراجع

برخی علما خرید تتر را با رعایت شرایطی حلال می‌دانند. آن‌ها تأکید دارند اگر معامله شفاف، مبتنی بر تحلیل واقعی و بدون فریب باشد، می‌تواند مشروع باشد. همچنین، تأکید می‌شود که کاربران باید از ریسک‌های این بازار آگاه باشند و بر مبنای قمارگونه وارد نشوند. در این نگاه، USDT ابزاری است برای انتقال ارزش و تا زمانی که قوانین رعایت شود، منع شرعی ندارد.

موضع مخالفان در برابر تتر

در مقابل، گروهی از مراجع معتقدند ارزهای دیجیتال از جمله تتر، به‌دلیل ناشناخته بودن و احتمال فعالیت‌های نامشروع، نمی‌توانند وسیله‌ای مطمئن برای معاملات باشند. آن‌ها هشدار داده‌اند که نبود پشتوانه شفاف و احتمال ایجاد زیان برای عموم مردم، معامله این پول مجازی را به موضوعی مشکوک بدل می‌کند. از دید این علما، تا زمانی که ابهامات اساسی برطرف نشود، بهتر است به چنین معاملاتی ورود نشود. در این خصوص، آیت‌الله گلپایگانی بیت ‌کوین (BTC) و به تبع آن پول مجازی‌ همچون تتر را فاقد مالیت دانسته‌اند و معامله آن را بدون شرایط خاص جایز نمی‌دانند؛ البته اگر به غیرمسلمان واگذار شود و در ازای آن وجه دریافت گردد، اشکال ندارد.

اهل سنت چه نظری دارند؟

از منظر اهل سنت نیز، نظر واحدی وجود ندارد. برخی علمای اهل سنت معاملات پول مجازی را مباح می‌دانند، مشروط بر اینکه شفافیت داشته باشند و با قوانین تناقض نداشته باشند. این گروه به اصولی مانند تبادل و ارزش عرفی استناد می‌کنند. دیگران نیز به‌دلیل نوظهور بودن فناوری ارز دیجیتال، توصیه می‌کنند تا روشن شدن چارچوب قانونی و شرعی کشور، از معاملات پرهیز شود. در مجموع، تفاوت در احکام به واسطه دیدگاه‌های متفاوت درباره پشتوانه، ساختار معاملات و پذیرش عرفی پول مجازی است.

اصل احتیاط در معاملات دیجیتال

یکی از اصول فقهی در معاملات نوظهور، اصل احتیاط است. بسیاری از علما تأکید کرده‌اند که مسلمانان باید پیش از ورود به بازارهایی مانند Stablecoin مورد بحث، از نظر شرعی و قانونی اطمینان حاصل کنند. این احتیاط به‌ویژه زمانی اهمیت دارد که سرمایه‌گذاری بدون دانش و تنها به امید سود سریع انجام می‌شود. بر همین اساس، آیت‌الله شبیری زنجانی نیز گفته‌اند اگر سود حاصل در معاملات در مقابل کار حلال باشد و خلاف قانون نباشد، اشکال شرعی ندارد. بااین‌حال، در چنین شرایطی احتمال وقوع غرر یا ضرر جدی وجود دارد.

تفاوت دیدگاه‌ها در میان علما

اختلاف نظر میان علما ریشه در نگاه آن‌ها به ماهیت پول مجازی دارد. برخی معتقدند تتر نوعی ابزار مالی مدرن است که می‌تواند مانند ارزهای رایج، نقش مبادله را ایفا کند. برخی دیگر می‌گویند پول مجازی فاقد مالیت شرعی است و نمی‌توان آن را به رسمیت شناخت. همین اختلاف سبب شده تا پاسخ واحدی در مورد حلال یا حرام بودن تتر ارائه نشود.

نقش قوانین کشوری در مشروعیت

نکته مهم دیگر، تطابق معاملات با قوانین داخلی است. برخی مراجع گفته‌اند که اگر معامله تتر برخلاف مقررات کشور باشد، نمی‌توان آن را شرعی دانست. از این رو، علاوه بر احکام فقهی، جایگاه قانون نیز در تعیین تکلیف معاملات پول مجازی اهمیت ویژه دارد. در واقع، مشروعیت دینی و قانونی در اینجا در کنار هم مطرح می‌شود.

جمع‌بندی دیدگاه‌ها

با توجه به بررسی‌های صورت‌گرفته، می‌توان گفت که ارز دیجیتال تتر و دیگر پول‌های مجازی هنوز در مرحله‌ای هستند که حکم قطعی درباره آن‌ها دشوار است. برخی مراجع معامله آن را مشروط به شفافیت و قانونمندی حلال می‌دانند همچون آیت‌الله وحید خراسانی که اشاره کرده‌اند اگر تولید ارز مجازی مشروع باشد، استفاده مشروع و هدف مالی مشروع داشته باشد، معامله قابل قبول است و برخی دیگر با احتیاط یا حرمت به آن نگاه می‌کنند. در نهایت، هر فرد باید به مرجع تقلید خود رجوع کند و مطابق با فتوای معتبر عمل نماید.

نتیجه‌گیری

پرسش درباره تتر حلال است یا حرام همچنان باز است و پاسخ یکنواختی ندارد. در این راستا، تفاوت نظر علما نشان می‌دهد که فقه اسلامی در مواجهه با پدیده‌های نوین مالی نیازمند زمان و بررسی بیشتر است. بااین‌حال، اصل احتیاط، آگاهی از ریسک‌ها و تبعیت از مرجع تقلید می‌تواند بهترین راهنمای مسلمانان در استفاده از پول مجازی باشد.

پرسش‌های متداول