چه برنامه مالی مشخصی داشته باشید و چه در آغاز مسیر مدیریت پول باشید، باید تفاوت‌های مهم میان «پس‌انداز» و «سرمایه‌گذاری» را در نظر بگیرید. این دو اصطلاح اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما در واقع دو رویکرد کاملاً متفاوت برای مدیریت دارایی هستند. هرکدام در مقاطع مختلف زندگی کاربرد دارند، اما نکته کلیدی، شناخت مزایا و معایب هر روش و چگونگی جای‌گیری آن‌ها در تصویر بزرگ‌تری از اهداف مالی شماست. در ادامه، برای انتخاب بین پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری، شما را همراهی خواهیم کرد.
پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری؟ اصول پایه را بشناسید
بسیاری از افراد این دو مفهوم را اشتباه می‌گیرند و دلیلش هم ساده است: هر دو شامل کنار گذاشتن پول هستند. اما تفاوت در هدف و نحوه استفاده از پول است. اگر می‌خواهید بین پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری یک گزینه را انتخاب کنید، لازم است این دو مفهوم را بشناسید.
ویژگی‌های کلیدی پس‌انداز
پس‌انداز به معنای کنار گذاشتن پول در محیطی کم‌ریسک و با بازدهی پایین است. نمونه‌هایی از ابزارهای پس‌انداز شامل حساب‌های پس‌انداز سنتی یا آنلاین، حساب‌های بازار پول، گواهی سپرده یا حتی نگهداری نقدی پول در منزل است.
پول ذخیره‌شده در این ابزارها نقدشوندگی بالاتری نسبت به سرمایه‌گذاری دارد، یعنی در مواقع اضطراری یا اهداف کوتاه‌مدت سریع‌تر قابل دسترسی است. با این حال، در برابر ریسک پایین، نرخ بازدهی نیز کمتر خواهد بود. از ویژگی‌های اصلی پس‌انداز این است که اصل پول از بین نمی‌رود. همچنین، سپرده‌های بانکی تحت پوشش بیمه هستند.
ویژگی‌های کلیدی سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری یعنی خرید ابزارهایی با ریسک بیشتر اما با پتانسیل بازدهی بالاتر. این ابزارها شامل سهام، اوراق قرضه، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)، کالاها، املاک و موارد دیگر می‌شوند.
هدف نهایی سرمایه‌گذاری افزایش ثروت در بلندمدت است. هرچند سطح ریسک در هر ابزار سرمایه‌گذاری متفاوت است. مثلاً اوراق قرضه ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها تا زمان سررسید زمان ببرد.
چطور بین پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری انتخاب کنیم؟
برای انتخاب بین پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری، لازم است موارد زیر را در نظر بگیرید:
افق زمانی
یکی از عوامل کلیدی، افق زمانی است. اگر هدف شما کوتاه‌مدت باشد (کمتر از ۱۲ ماه)، بهتر است پول را در حساب‌های پس‌انداز نگه دارید. به گفته «بردلی بسکیر»، مشاور مالی در مورگان استنلی، برای اهداف نزدیک، «پس‌انداز بهتر از سرمایه‌گذاری است چون می‌توانید مطمئن باشید که پول در زمان نیاز در دسترس خواهد بود».
اما برای اهداف بلندمدت مانند بازنشستگی، سرمایه‌گذاری بهتر است زیرا زمان بیشتری برای رشد پول در اختیار دارید.
میزان تحمل ریسک
تحمل ریسک یعنی تا چه حد می‌توانید نوسانات مالی را تحمل کنید. پس‌انداز امن‌تر است، اما بازدهی کمتری دارد. در مقابل، سرمایه‌گذاری می‌تواند سود بیشتری بدهد، اما امکان از دست رفتن بخشی از اصل پول نیز وجود دارد. اگر شغل شما ناپایدار است یا از وضعیت اقتصادی مطمئن نیستید، بهتر است فعلاً پول را پس‌انداز کنید.
نکته: تحمل ریسک با ظرفیت ریسک متفاوت است. تحمل ریسک به احساس و شخصیت شما مربوط می‌شود، در حالی که ظرفیت ریسک به وضعیت مالی‌تان بستگی دارد.
اهداف مالی
اهداف مالی شما تعیین می‌کنند که چه ترکیبی از پس‌انداز و سرمایه‌گذاری مناسب است. اگر هدف‌تان خرید وسیله‌ای در چند ماه آینده است، پس‌انداز کنید. اما اگر دنبال رشد دارایی در ۵ یا ۱۰ سال آینده هستید، سرمایه‌گذاری مؤثرتر است.
توصیه: ابتدا صندوق اضطراری تشکیل دهید و بعد سراغ سرمایه‌گذاری بروید.
چگونه انتخاب بهتری داشته باشیم؟
به گفته بسکیر، «پس‌انداز مثل راه رفتن است و سرمایه‌گذاری مانند دویدن». قبل از سرمایه‌گذاری، باید برای اتفاقات پیش‌بینی‌نشده مانند بیکاری یا بیماری حداقل سه تا شش ماه از هزینه‌های زندگی را پس‌انداز کنید.
یک چک‌لیست کاربردی:
- آیا برای سه تا شش ماه آینده ذخیره نقدی دارید؟ اگر نه، اول پس‌انداز کنید.
- آیا اهداف کوتاه‌مدتی دارید که نیاز به پول سریع دارند؟ پس‌انداز کنید.
- آیا از برنامه بازنشستگی عقب هستید؟ سرمایه‌گذاری را شروع کنید.
- آیا با ریسک‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت آشنا هستید؟ اگر بله، سرمایه‌گذاری کنید.
- آیا با ترکیب فعلی پس‌انداز و سرمایه‌گذاری‌تان احساس راحتی دارید؟
مثال واقعی: پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری؟
فرض کنید در اواخر دهه ۳۰ زندگی هستید، حقوق بالایی دارید، دو ماه هزینه زندگی را پس‌انداز کرده‌اید و یک سال حقوق در حساب بازنشستگی (۴۰۱(k)) دارید. به‌تازگی وام دانشجویی‌تان را تسویه کرده‌اید و حالا مبلغی اضافه در ماه دارید.
اهداف شما ممکن است شامل این موارد باشد:
- افزایش صندوق اضطراری تا سه ماه هزینه زندگی
- تقویت پس‌انداز بازنشستگی برای بازنشستگی در سن ۶۷ سالگی
- ذخیره پول برای سفر
در این حالت ابتدا اولویت را به صندوق اضطراری بدهید و پس از تکمیل آن، سراغ سرمایه‌گذاری و تفریحات بروید.
راهنمای انتخاب حساب پس‌انداز
گزینه‌های زیادی مانند حساب‌های سنتی، آنلاین، با سود بالا یا بازار پول در دسترس هستند. بسته به نیاز، مناسب‌ترین حساب را انتخاب کنید. انتخاب حساب کارگزاری پیچیده‌تر است. اکثر افراد تازه‌کار با یک کارگزاری آنلاین شروع می‌کنند. باید تصمیم بگیرید که سرمایه‌گذاری فعال می‌خواهید یا غیرفعال، در چه حوزه‌هایی علاقه دارید و چه مقدار ریسک می‌پذیرید.
سرمایه‌گذاری؛ وقتی تا ۵ تا ۱۰ سال آینده به پول نیاز ندارید
اگر قصد ندارید برای مدت ۵ تا ۱۰ سال به پول خود دست بزنید، سرمایه‌گذاری می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای رشد دارایی شما در بلندمدت باشد. سرمایه‌گذاری به‌معنای توزیع پول در حوزه‌هایی به‌جز پول نقد است؛ با این هدف که ارزش آن در طول زمان افزایش یابد.
با این حال، برخلاف امنیتی که نگهداری نقدی به شما می‌دهد، سرمایه‌گذاری می‌تواند هم سودآور باشد و هم زیان‌آور. بنابراین این احتمال وجود دارد که ارزش دارایی شما کاهش یابد و حتی کمتر از میزان اولیه بازگردد.
روش‌های رایج سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری در سهام
با خرید سهام، شما مالک بخشی از یک شرکت می‌شوید و به‌نسبت عملکرد آن شرکت در سود یا زیان شریک هستید. سهام‌ها در بورس اوراق بهادار معامله می‌شوند و قیمت آن‌ها به‌صورت زنده تغییر می‌کند.
سرمایه‌گذاری در املاک
معمولاً به سرمایه‌گذاری در املاک تجاری اطلاق می‌شود، نه لزوماً مسکونی. سرمایه‌گذاری در املاک یکی از روش‌های قدیمی و مرسوم برای محافظت از ارزش دارایی در برابر تورم است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری
در این روش، افراد سرمایه خود را به یک مدیر صندوق می‌سپارند. مدیر صندوق با استفاده از تخصص خود، سرمایه را در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کند تا بر اساس اهداف صندوق، ارزش دارایی افزایش یابد یا درآمدی برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود. برای داشتن «واحد» از یک صندوق سرمایه‌گذاری، معمولاً باید کارمزد مشخصی پرداخت کنید که در ازای خدمات حرفه‌ای مدیر صندوق است.
سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال
سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH)، سولانا (SOL) و سایر آلت‌کوین‌ها طی سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است. این دارایی‌ها بر بستر بلاکچین فعالیت می‌کنند و برخلاف سهام یا اوراق، هیچ نهاد مرکزی آن‌ها را کنترل نمی‌کند.
مزایا:
- امکان رشد بسیار سریع در بازه‌های کوتاه
- دسترسی جهانی و ۲۴ ساعته
- تنوع پروژه‌ها و کاربردهای مختلف (DeFi، NFT، GameFi و…)
- قابلیت نگهداری مستقل در کیف‌پول‌های دیجیتال
معایب:
- نوسانات بسیار بالا
- خطرات امنیتی (هک، کلاهبرداری، از دست دادن کلید خصوصی)
- نبود نظارت کافی در برخی بازارها
- وابستگی به احساسات و اخبار بازار
رمزارزها برای کسانی که تحمل ریسک بالایی دارند و به دنبال فرصت‌های رشد در بازارهای نوظهور هستند، می‌تواند بخشی از سبد سرمایه‌گذاری باشد. اما توصیه می‌شود ابتدا صندوق اضطراری تأمین شده و سپس با درصد محدودی از کل سرمایه وارد این بازار شوید.
بهترین زمان برای پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری را تشخیص دهید
اگر این شرایط را دارید، یعنی سرمایه‌گذاری از پس‌انداز برای شما مناسب‌تر خواهد بود:
زمانی که آمادگی پذیرش سطحی از ریسک را دارید و حداقل تا پنج سال آینده به پول نیاز ندارید. سرمایه‌گذاری تضمینی برای سوددهی ندارد و ممکن است سرمایه اولیه کاهش یابد.
زمانی که به دنبال بازدهی بالاتری نسبت به پس‌انداز نقدی هستید و هدف‌تان رشد چشمگیر دارایی در طول زمان است.
پس از آن‌که یک ذخیره اضطراری نقدی مناسب داشته باشید. به‌عنوان یک قاعده کلی: اگر شاغل هستید، توصیه می‌شود سه تا شش ماه هزینه‌های ضروری را در قالب نقدینگی نگه دارید. اگر بازنشسته‌اید، بهتر است بین یک تا سه سال هزینه زندگی را به‌صورت نقدی در دسترس داشته باشید.
نتیجه‌گیری
انتخاب بین پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری پیچیده است، زیرا دو ابزار متفاوت مالی هستند. پس‌انداز برای اهداف کوتاه‌مدت، ریسک پایین و نقدشوندگی بالا مناسب است. سرمایه‌گذاری برای اهداف بلندمدت، رشد دارایی و تحمل ریسک بیشتر کاربرد دارد. افراد با اهداف کوتاه‌مدت و احتیاج به پول نقد باید روی پس‌انداز تمرکز کنند. اما کسانی که صندوق اضطراری دارند و به آینده نگاه می‌کنند، باید به‌سراغ سرمایه‌گذاری بروند.
سوالات متداول
در چه صورت پس‌انداز از سرمایه‌گذاری بهتر است؟
اگر به امنیت پول و دسترسی سریع به آن نیاز دارید، پس‌انداز گزینه بهتری است. مخصوصاً در زمان بحران یا برای اهداف فوری.
آیا می‌توان هم‌زمان هم پس‌انداز کرد و هم سرمایه‌گذاری؟
بله، کارشناسان توصیه می‌کنند ابتدا یک صندوق اضطراری پس‌انداز کرده و سپس بخشی از درآمد را سرمایه‌گذاری کنید. ترکیب این دو راهکار بسیار مؤثر است.
چه عواملی را برای انتخاب بین پس‌انداز و سرمایه‌گذاری باید در نظر بگیرم؟
اهداف مالی، افق زمانی، میزان ریسک‌پذیری، درآمد و وضعیت شغلی از عوامل کلیدی هستند.
