همه‌چیز درباره ETF بیت کوین یا صندوق قابل معامله BTC

سال ۲۰۲۲، سال خوبی برای بازار رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال نبود. فدرال رزرو یا بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، که قدرت زیادی هم در هدایت اقتصاد جهانی دارد، با هدف کنترل تورم و حفظ سلامت چرخه اقتصاد آمریکا هر روزه تصمیمات اقتصادی جدیدی را اتخاذ می‌کرد. در اکثر این تصمیمات، هدف فدرال رزرو گران کردن (افزایش قدرت خرید) دلار در سطح جهانی بود که نسبتا هم موفق عمل کرد. اما این تصمیمات، حتی اگر برای شهروندان آمریکا هم مفید بوده باشد، آسیب بسیار بزرگی را به بازارهای مالی به‌ویژه بازار رمزارز ها وارد کرد. حال با گذشت نیمی از سال ۲۰۲۳ و کمتر شدن سایه سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو بر بازارهای مالی، بیت کوین توانسته زخم‌های خود را بهبود ببخشد و با رشدی ۸۰ درصدی از کف ۱۵۸۰۰ دلاری، به محدوده ۳۱ هزار دلار برسد.
این رشد دلایل مختلفی داشته است، اما یکی از دلایلی که اخیرا همه نگاه‌ها را به سمت رمزارزها برگردانده، احتمال باز شدن پای معاملات واقعی بیت کوین به فضای وال استریت است. طی هفته‌های اخیر، اخبار بسیاری منتشر شدند که موسسات بزرگ دنیای سبدگردانی و سرمایه‌گذاری نظیر Invesco، FIdelity و از همه مهم‌‌تر بلک راک درخواست راه اندازی ETF بیت کوین خود را چندین بار ثبت کرده‌اند. در این متن با بررسی صفر تا صدی و کامل صندوق‌های قابل معامله یا ETF همراه ما باشید.

از صفر شروع کنیم: ETF چیست؟

صندوق‌های قابل‌ معامله یا Exchange-Traded Fund یا ETF یک ابزار مالی برای معامله در بازار بورس است. این صندوق‌ها مستقیماً دارایی‌های اساسی را در اختیار می‌گیرند و خدمات معامله و سرمایه‌گذاری در آن‌ها را، به‌مراتب آسان‌تر از روش‌های دیگر به سرمایه‌گذاران (اغلب سرمایه‌گذاران خرد) ارائه می‌دهند. از جمله ETFهای معروف می‌توان به ونگارد توتال، S&P 500، Russell 1000، iShares Core اشاره کرد. هر یک از این صندوق‌ها بیانگر  و منعکس‌کننده قیمت و بازده یک یا چند شاخص و سهام‌اند. به‌جز قیمت واحد هر یک از این ETFها مواردی نظیر شاخص نسبت هزینه، میانگین بازده سالانه و سود نقدی تأثیر زیادی در اعتبار این صندوق‌ها دارند.

نسبت هزینه یا Expense Ratio: نشان می‌دهد که هزینه‌های نگهداری، مدیریت، بازاریابی و… یک ETF چه درصدی از میانگین دارایی خالص صندوق است.

سود نقدی سهام یا Dividend Yield: یک نسبت مالی است که درصدی از قیمت سهام یک شرکت را که هر سال به‌عنوان سود سهام پرداخت می‌کند، به شما می‌گوید. به‌عنوان‌مثال، اگر یک شرکت قیمت سهام ۲۰ دلاری داشته باشد و سالانه ۱ دلار سود سهام پرداخت کند، بازده سود سهام آن ۵ درصد خواهد بود.

میانگین بازده سالانه: میانگین بازده سالانه (AAR)، پول ساخته شده یا ازدست‌رفته توسط یک ETF در یک دوره معین را اندازه‌گیری می‌کند. سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌گذاری در ETFها را در نظر دارند، اغلب AAR را بررسی کرده و آن را با سایر صندوق‌های مشترک مشابه به‌عنوان بخشی از استراتژی سرمایه‌گذاری خود مقایسه می‌کنند.

به این نوع از ETFها که دارایی مدنظر را مستقیماً در اختیار دارند، ‌ ETF اسپات (Spot) گفته می‌شود. اما نوع دومی هم وجود دارد، ETFهای آتی یا فیوچرز…

یک پله بالاتر: ETFهای آتی یا فیوچرز

اساسی‌ترین تفاوت ETFهای اسپات و فیوچرز، عدم بازتاب دقیق قیمت دارایی مبنا (Underlying Asset) است. به دلیل پیچیدگی قراردادهای آتی با یک مثال شروع کنیم:

قرارداد آتی چیست؟

فرض کنید که شرکت A قصد دارد شش ماه دیگر یک محموله نفتی را از شرکت B خریداری کند و ارزش این معامله ۱ میلیون دلار است.

در قرارداد آتی، شرکت A این خرید را انجام می‌دهد و هزینه را پرداخت می‌کند. اما تا زمان سررسید و تحویل، کالا به‌صورت امانی نزد شرکت B باقی می‌ماند. تیم تحلیل و تحقیق A معتقد است که قیمت نفت تا ۶ ماه آینده افزایش می‌یابد و با این معامله هزینه‌های خود را کاهش داده است. تیم تحلیل B‌ معتقد است که سطح اطلاعاتش بیش‌تر از A‌ است و در انتظار کاهش قیمت نفت در ۶ ماه آینده است. در نتیجه شرکت B کالایی که در آن زمان باید با قیمتی پایین‌تر تحویل دهد را حالا با قیمتی بالاتر فروخته است.

حال شش ماه گذشته و موعد تحویل است. در صورتی که پیش بینی شرکت A درست باشد شرکت B ضرر کرده و کالا را باید گران‌تر از قیمتی که فروخته است تهیه کند. در غیر این صورت و حالت دوم، شرکت B کالا را ارزان‌تر تهیه می‌کند و A با گران‌تر خریدن کالا به نسبت قیمت بازار ضرر می‌کند. پس قراردادهای آتی یک معامله واقعی نیستند و تنها شرطی است که میان دو طرف منعقد می‌شود. در واقع بیش‌تر به‌جای اینکه بازتاب قیمت کالا باشد، بازتاب تحلیل‌ها و عواطف حول محور آن است.

درست است که در ابتدا قراردادهای آتی بسیار جذاب به نظر می‌رسد، ‌ولی اغلب تله‌ای برای اجرای قانون ۸۰/۲۰ است. یعنی قراردادهای فیوچرز به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که ۲۰ درصد باهوش‌تر (بهتر است بگوییم عالم‌تر) سرمایه ۸۰ درصد ناآگاه را از جیب‌هایشان خارج کنند…

اصل ماجرا: ETF بیت‌کوین چیست؟

با همه‌گیرشدن هرچه بیش‌تر رمزارزها به‌ویژه بیت‌کوین، تمایل مردم در جایگاه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، درآمدی و حتی سنی به خرید و نگهداری بیت‌کوین افزایش یافته است. اما بسیاری از این افراد، ‌به دلایل مختلفی مانند پیچیدگی استفاده از صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز و… تمایلی به خرید مستقیم بیت‌کوین و نگهداری آن در صرافی‌های ارز دیجیتال را ندارند. از طرفی استفاده از کیف پول‌های شخصی و نگهداری از امنیت آن‌ها، خود کاری پیچیده و ریسکی است؛ به‌ویژه برای تازه‌واردان دنیای کریپتوکارنسی‌ها.

تمامی موارد ذکر شده باعث افزایش تمایل مؤسسات بزرگ به راه‌اندازی ETF بیت کوین می‌شوند و نتیجه چیزی نیست جز صفی طولانی متشکل از غول‌های سرمایه‌گذاری مثل بلک راک،‌ فیدلیتی، اینوسکو و… برای دریافت مجوز ارائه ETF از سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا یا SEC.

در حال حاضر ETFهای بیت‌کوینی مختلفی در بازار فعال‌اند اما هیچ صندوقی که مستقیم به این رمزارز متصل و وابسته باشد تأییدیه SEC را دریافت نکرده است. ETFهایی که در حال حاضر در آمریکا فعال هستند،‌ همگی از شاخص قرارداد آتی بیت‌کوین یا Bitcoin Futures که در بورس کالا شیکاگو (CME) ثبت شده است و پیش‌تر درباره آن‌ها توضیح دادیم پیروی می‌کنند.

• بیش‌تر بخوانید: درخواست دوباره بلک راک برای ثبت ETF

برای یادآوری: قرارداد آتی یک قرارداد یا استاندارد است که در آن دو طرف توافق می‌کنند که مقدار مشخصی از دارایی را در یک روز خاص با قیمتی خاص مبادله کنند. قرارداد آتی بیت‌کوین توافقی است بین دو طرف برای مبادله یک مقدار مشخص بیت‌کوین در زمانی مشخص – در این مورد خاص یک واحد از قرارداد برابر با ۵ واحد بیت‌کوین است.

چه دلیلی برای سرمایه‌گذاری در ETF بیت‌کوین وجود دارد؟

سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها و خرید مستقیم آن‌ها،‌ به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و به‌جز نقض‌های امنیتی موجود یا نبود قانون مشخص برای معامله آن در بسیاری از دولت‌ها، مستلزم پذیرش ریسک بیش‌تری نسبت به دیگر کلاس‌های دارایی است. در یک ETF سرمایه شما توسط کارگذار یا صندوق تضمین می‌شود اما خرید بیت کوین و نگهداری آن در کیف پول‌ها با مشکلاتی نظیر احتمال هک، گم‌شدن ولت یا کلید‌های خصوصی آن و… همراه است.

به زبان ساده، سرمایه‌گذاری در ETF بیت‌کوین ریسک‌های این کار را تنها به نوسانات قیمتی آن کاهش می‌دهد. از اولین‌ درخواست‌های صندوق‌های قابل‌معامله توسط برادران وینکلواس (مالکان صرافی جمینای و از بنیان‌گذار فیس‌بوک) در سال ۲۰۱۳ به SEC ارائه شد. پیگیری برادران وینکلواس ۵ سال به طول انجامید اما تنها توانستند که در سال ۲۰۱۸ مجوز “محصولات قابل‌ معامله در صرافی” را از اداره ثبت اختراع و علائم تجاری آمریکا دریافت کنند.

تاریخچه مختصری از پیشرفت بیت‌کوین ETF

جولای ۲۰۱۳: Winklevoss Bitcoin Trust اولین پیشنهاد ETF بیت‌کوین را ثبت کرد.

ژوئن ۲۰۱۸: SEC دومین پیشنهاد ETF بیت کوین Winklevoss را رد کرد.

اکتبر ۲۰۱۹: SEC پیشنهاد ETF بیت‌کوین Bitwise را رد کرد.

فوریه ۲۰۲۰: SEC پیشنهاد ETF بیت‌کوین Wilshire Phoenix را رد کرد.

سپتامبر ۲۰۲۰: اولین ETF بیت‌کوین جهان در بورس اوراق بهادار برمودا فهرست شد.

دسامبر ۲۰۲۰: VanEck آخرین پیشنهاد خود را برای ETF بیت‌کوین ارائه کرد.

فوریه ۲۰۲۱: اولین ETF بیت‌کوین کانادا، Purpose Bitcoin ETF (BTCC) راه‌اندازی شد.

اکتبر ۲۰۲۱: راه‌اندازی اولین ETF بیت کوین در فهرست ایالات متحده با نام ProShares . Bitcoin Strategy ETF (BITO). بعد از راه‌اندازی این ETF و شروع معاملات در بازار سهام نیویورک یا NYSE بیت‌کوین توانست سقف تاریخی ۶۸ هزار دلاری خود را ثبت کند.

ژوئن ۲۰۲۳: سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا ETFضریب دار ۲X Bitcoin Strategy (BITX) را به‌عنوان اولین ETF آتی و ضریب دار بیت‌کوین تصویب کرد.

برترین ETFهای فعال بیت‌کوین

ProShares Bitcoin Strategy ETF

VanEck Bitcoin Strategy ETF

AdvisorShares Managed Bitcoin Strategy ETF

Valkyrie Bitcoin Strategy ETF

ProShares Short Bitcoin ETF

Global X Blockchain & Bitcoin Strategy ETF

ETF بیت‌کوین چگونه کار می‌کند؟

هر موسسه‌ای که درخواست راه‌اندازی ETF بیت کوین داشته باشد، می‌بایست مقادیری از بیت‌کوین را خرید و نگهداری کند. سپس قیمت معاملاتی این ETF در بازار توسط دارایی‌ها درون آن (که بیت‌کوین است) مشخص می‌شود. بعد از دریافت مجوز‌های لازم و عقد قرارداد میان واسطان و شرکت ارائه‌دهنده، این ETF در بازار سنتی بورس و اوراق بهادار آمریکا لیست می‌شود (بازارهای دیگر هم قابلیت فهرست‌کردن ETFها را دارند.

برای مثال بازار بورس و اوراق بهادار تورنتو یا TSX از اولین میزبانان ETF اسپات بیت‌کوین بود) و سرمایه‌گذاران می‌توانند مانند یک سهام یا ETFهای دیگر آن را معامله کند. معمولاً در مرحله عرضه، سرمایه‌گذاران کلان و بزرگ مقادیری عمده را خریداری می‌کنند و آن‌ها را به سرمایه‌گذاران خرد می‌فروشند. البته ETFهای بیت‌کوین فرصت معامله بیت‌کوین به‌صورت Short Selling‌ یا فروش استقراضی را نیز در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند. با این قابلیت شما می‌توانید با شرط‌بندی روی ریزش قیمت بیت‌کوین،‌ در بازارهای خرسی هم سود کسب کنید.

با تمام این تفاسیر، تفاوت‌هایی میان ETFهای متداول و ETFهای بیت‌کوین وجود دارد. ETFهایی نظیر S&P 500، که بیانگر قیمت و سهام شرکت‌ها هستند، سود پرداخت شده توسط موساست را بر اساس میزان سرمایه‌گذاری کاربران، میان آن‌ها توزیع می‌کند؛ بنابراین اگر یک ETF، بازتابی از سهام تسلا یا سهام اپل یا هر شرکت دیگری باشد و این شرکت‌ها سود سرمایه‌گذاران را پرداخت کنند، مالکان ETF این سود را (هرچند کمتر از مقدار اصلی) دریافت می‌کنند اما در ETFهای بیت‌کوین خبری از پرداخت سود نیست.

مورد دوم مربوط به هزینه‌های دریافتی ETF است. در ETFهای متداول،‌ شما می‌بایست کارمزد صندوق را پرداخت کنید، اما با ETF بیت‌کوین، علاوه بر کارمزد می‌بایست مبلغی را بابت هزینه تهیه، زیرساخت و نگهداری بیت‌کوین‌ها پرداخت کنید.

چه چیزی ETF بیت‌کوین را این‌قدر محبوب و مهم می‌کند؟

انتظار می‌رود که یک ETF بیت کوین در ایالات متحده سطح جدیدی از اعتماد و پذیرش را برای سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین و رمزارزها به ارمغان بیاورد. در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، شرکت‌های بزرگ سهامی عام از جمله Square و Tesla، بیت‌کوین را به‌عنوان سرمایه‌گذاری برای ترازنامه‌های خود خریداری کردند که این امر باعث ورود رمزارزها به سطح جدیدی از پذیرش و همه‌گیری شد. بااین‌وجود، هنوز هم بسیاری از سرمایه‌گذاران محافظه‌کار این ارز دیجیتال را به‌عنوان یک شرط‌بندی مخاطره‌آمیز یا حتی یک حقه و کلاهبرداری می‌دانند.

تأیید ETF اسپات بیت‌کوین توسط SEC به این معنی است که سرمایه‌گذاران نهادی می‌توانند راحت‌تر در بیت‌کوین یا حتی دیگر رمزارزها سرمایه‌گذاری کنند. از نظر عملکردی، این تأییدیه بیت‌کوین را به وال‌استریت می‌آورد و می‌توان در کارگذاری‌هایی که کاربران در آن به معامله در بازار نفت،‌طلا، سهام و… می‌پردازند بیت‌کوین را معامله کرد.

بازگشت به خانه اول: ETF خلاف آرمان‌های کریپتو است…

تا اینجا، تنها درباره سازوکار و مزایای ETFها صحبت کردیم. اگر شور و شوق و جو این ETFها شما را در بر گرفتند، بهتر است کمی به عقب برگردیم؛ مثلاً سال‌ ۲۰۰۸. ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس بیت‌کوین و دنیای رمزارزها، بیت‌کوین و نوآوری آن را جایگزینی برای سیستم بانکی سنتی و متمرکز معرفی کرد. بیت‌کوین سیستمی است که آزادی را ارائه می‌دهد و باعث کاهش کنترل دولت‌ها و بانک‌ها بر سرمایه مردم می‌شود.

پس این شور و شوق از کجا نشاط می‌گیرد؟

صندوق Proshares Bitcoin Strategy که پیش‌تر درباره آن صحبت کردیم، اولین صندوق قابل معامله‌‌ای بود که توانست به بازار بورس نیویورک یا NYSE راه یابد و حاصل زحمات یک دهه از طرفداران صنعت کریپتو است. همان طور که می‌دانید NYSE به‌عنوان یک مرجع و مرکز جهانی شناخته می‌شود، به همین دلیل ورود بیت‌کوین به آن یک تحول عظیم و نقطه عطفی مهم محسوب می‌شود.

دومین دلیل محبوبیت ETFها،‌ دستیابی قشری عظیم و جدید از سرمایه‌گذاران به بازار رمزارزها به‌ویژه بیت‌کوین است. بازار بورس نیویورک ارزشی معادل ۲۲.۶ تریلیون دلار (در زمان نگارش این متن) دارد که نزدیک به ۲۰ برابر بیش‌تر از ارزش کل بازار رمزارزها و ۳۵ برابر بیش‌تر از بازار فعلی بیت کوین است (قیمت بیت‌کوین در زمان‌نگارش این متن: ۳۱ هزار دلار). متصور شوید که دستیابی این حجم از سرمایه به بازار رمزارزها چه دنیای شیرینی برای سرمایه‎گذاران قدیمی رمزارزها می‌سازد.

جمع‌بندی: ETFها برای دنیای کریپتو چه معنایی دارند؟

مشروعیت یک موضوع کلیدی در داستان بیت‌کوین بوده است. بسیاری از افراد آن را به‌عنوان یک کلاهبرداری، یک حباب و یا یک‌روند موقت و زودگذر می‌شناسند. پس پذیرش یک محصول مرتبط با بیت‌کوین در مراکز برتر معاملات جهانی نشان می‌دهد که کریپتو به‌نوعی پختگی رسیده است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. همه این بحث‌ها نشان می‌دهند که غول‌های مالی متمرکز هم می‌دانند که بیت‌کوین اینجاست تا بماند و این یک‌قدم بسیار بزرگ است.