هر کسی که با بازارهای مالی سنتی آشنا باشد، احتمالاً اصطلاح سود و زیان (PnL یا Profit and Loss) را شنیده است. اما آیا مفهوم PnL در ترید و بازار رمزارز نیز همان معنا را دارد؟ آشنایی با مفاهیمی مانند ارزش‌گذاری روزانه (Mark to Market)، سود و زیان تحقق‌یافته (Realized PnL) و سود و زیان تحقق‌نیافته (Unrealized PnL) به شما کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از عملکرد مالی پرتفوی رمزارزی خود به دست آورید.
در بازار پرنوسان ارزهای دیجیتال، بدون روش مشخص برای ارزیابی سود یا زیان، معاملات ممکن است گیج‌کننده شوند و باعث شوند معامله‌گران سردرگم بمانند. محاسبه دقیق PnL نشان‌دهنده تغییرات ارزش موقعیت‌های معاملاتی شما در یک بازه زمانی مشخص است. بیایید با مفاهیم پایه‌ای آن شروع کنیم.
مفهوم پایه‌ای PNL در ترید رمزارز چیست؟
PNL در دنیای رمزارز به معنای محاسبه سود یا زیانی است که از یک سرمایه‌گذاری یا موقعیت معاملاتی به‌دست آمده است. این معیار، عملکرد مالی یک تریدر یا سرمایه‌گذار را در بازار ارزهای دیجیتال نشان می‌دهد.
MTM یا ارزش‌گذاری روزانه
اصطلاح MTM به معنای ارزش‌گذاری یک دارایی بر اساس قیمت روز بازار یا ارزش منصفانه آن است. به عنوان مثال، اگر شخصی مقداری بیت کوین در اختیار دارد، ارزش آن بر اساس قیمت فعلی بازار تغییر می‌کند.
فرض کنید قیمت اتریوم (ETH) امروز برابر با ۱۹۷۰ دلار و دیروز ۱۹۵۰ دلار بوده است. در این صورت PnL برابر با ۲۰ دلار خواهد بود (سود ۲۰ دلاری). اما اگر قیمت دیروز ۱۹۸۰ دلار بود، این به معنای زیان ۱۰ دلاری است.
ارزش آتی
ارزش آتی، مقدار یک دارایی دیجیتال در زمانی در آینده را نشان می‌دهد. مثلاً اگر فردی مقدار ۱۰۰۰ دلار ترون (TRX) را با سود سالانه ۴٪ استیک کند، پس از یک سال ۱۰۴۰ دلار خواهد داشت. در اینجا، ارزش فعلی همان ۱۰۰۰ دلار و ارزش آتی ۱۰۴۰ دلار خواهد بود.
اگر فردی بخواهد بداند برای رسیدن به ۱۰۴۰ دلار در یک سال چه مقدار باید سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند از فرمول “ضریب تنزیل” استفاده کند.
سود و زیان تحقق‌یافته (Realized PnL)
Realized PnL زمانی محاسبه می‌شود که معامله‌گر موقعیت خود را ببندد (مثلاً رمزارز خود را بفروشد). در این محاسبه تنها قیمت واقعی اجرای سفارش‌ها در نظر گرفته می‌شود و ارتباطی با قیمت شاخص یا قیمت فرضی (Mark Price) ندارد.
مثال: اگر فردی تعداد مشخصی از پولکادات (DOT) را با قیمت ۷۰ دلار خریده و با قیمت ۱۰۵ دلار فروخته باشد، سود او ۳۵ دلار است. اما اگر معامله با قیمت ۵۵ دلار بسته شده باشد، نتیجه زیان ۱۵ دلاری خواهد بود.
سود و زیان تحقق‌نیافته (Unrealized PnL)
Unrealized PnL به سود یا زیانی گفته می‌شود که در موقعیت‌های باز وجود دارد، اما هنوز از طریق فروش نهایی نشده است.
مثال: اگر تریدر قراردادهای ETH را با میانگین قیمت ۱۹۰۰ دلار خریداری کرده و قیمت فعلی بازار ۱۶۰۰ دلار باشد، PnL تحقق‌نیافته برابر با:
۱۹۰۰ – ۱۶۰۰ = ۳۰۰ دلار زیان است.
روش‌های محاسبه PnL در ترید رمزارز
برای محاسبه PnL در ترید، معامله‌گر باید تفاوت بین قیمت خرید اولیه و قیمت فعلی دارایی را محاسبه کند. در ادامه، روش‌های رایج بررسی می‌شوند:
روش FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی)
وش FIFO (مخفف First In, First Out یا “اولین ورودی، اولین خروجی”) مستلزم آن است که فروشنده، قیمت دارایی را بر اساس اولین خرید انجام‌شده در نظر بگیرد. یعنی در هنگام فروش، قیمت دارایی‌هایی که ابتدا خریداری شده‌اند، برای محاسبه هزینه اولیه استفاده می‌شود.
در ادامه مراحل محاسبه PNL با استفاده از روش FIFO آورده شده است:
۱. برای تعیین هزینه اولیه رمزارز، قیمت خرید هر واحد را در تعداد واحدهای فروخته‌شده ضرب کنید.
۲. برای تعیین ارزش فعلی بازار دارایی فروخته‌شده، قیمت بازار فعلی هر واحد را در تعداد واحدهای فروخته‌شده ضرب نمایید.
۳. برای محاسبه سود یا زیان (PNL)، هزینه اولیه را از ارزش فعلی بازار کم کنید:
فرمول کلی:
PNL = ارزش فعلی بازار – هزینه اولیه
مثال: باب ابتدا ۱ ETH را با ۱۱۰۰ دلار و بعد ۱ ETH دیگر را با ۸۰۰ دلار خرید. یک سال بعد، ۱ ETH را به قیمت ۱۲۰۰ دلار فروخت.
PnL = ۱۲۰۰ – ۱۱۰۰ = ۱۰۰ دلار سود
روش LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی)
در این روش، آخرین قیمت خرید برای محاسبه استفاده می‌شود.
PnL = ۱۲۰۰ – ۸۰۰ = ۴۰۰ دلار سود
روش میانگین موزون (Weighted Average)
روش میانگین موزون هزینه (Weighted Average Cost) به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که هزینه متوسط تمام واحدهای خریداری‌شده از یک رمزارز را محاسبه کرده و آن را به‌عنوان هزینه اولیه در نظر بگیرند. این روش برای کسانی که چندین خرید در قیمت‌های مختلف داشته‌اند بسیار کاربردی است.
مراحل محاسبه PNL با استفاده از این روش به شرح زیر است:
۱. ابتدا هزینه کل تمام واحدهای رمزارز را محاسبه کنید. برای این کار، قیمت خرید هر واحد را در تعداد واحدهای خریداری‌شده در هر تراکنش ضرب کرده و نتایج را با هم جمع کنید.
۲. سپس برای به‌دست آوردن میانگین موزون هر واحد، هزینه کل را بر تعداد کل واحدهای خریداری‌شده تقسیم کنید.
۳. حال برای محاسبه ارزش فعلی بازار رمزارز فروخته‌شده، قیمت فعلی بازار هر واحد را در تعداد واحدهای فروخته‌شده ضرب کنید.
۴. در نهایت برای محاسبه سود یا زیان (PNL)، میانگین هزینه هر واحد را از ارزش فعلی بازار کم کنید:
فرمول کلی:
PNL = ارزش فعلی بازار – (میانگین هزینه هر واحد × تعداد واحد فروخته‌شده)
مثال: تریدر ۱ BTC را با قیمت ۱۵۰۰ دلار و ۱ BTC دیگر را با قیمت ۲۰۰۰ دلار خرید. سپس یکی از آن‌ها را به قیمت ۲۴۰۰ دلار فروخت.
هزینه کل = ۳۵۰۰ دلار
میانگین موزون = ۱۷۵۰ دلار
PnL = ۲۴۰۰ – ۱۷۵۰ = ۶۵۰ دلار سود
بررسی سود و زیان موقعیت‌های باز و بسته
زمانی که فردی ۱۰ DOT خریداری می‌کند، موقعیت او باز است. زمانی که همان مقدار را می‌فروشد، موقعیت بسته می‌شود. مثلاً اگر با قیمت ۷۰ دلار خرید و با ۱۰۰ دلار فروخت، سود ۳۰ دلاری کسب کرده است.
تحلیل منظم موقعیت‌های باز و بسته به معامله‌گر کمک می‌کند تا عملکرد معاملاتی خود را به‌صورت سازمان‌یافته مدیریت کند.
محاسبه YTD یا عملکرد سالانه
YTD (مخفف Year To Date) روشی برای سنجش عملکرد سرمایه‌گذاری در رمزارزها از ابتدای سال تا تاریخ فعلی است. این روش به سرمایه‌گذارانی که به‌صورت مداوم رمزارز خریداری کرده و نگهداری می‌کنند کمک می‌کند تا سود تحقق‌نیافته خود را ارزیابی کنند.
برای محاسبه YTD، معامله‌گر تنها کافی است ارزش کل پرتفوی خود را در ابتدای سال با ارزش فعلی آن در تاریخ موردنظر مقایسه کند. تفاوت این دو عدد، میزان سود یا زیان تحقق‌نیافته از ابتدای سال را نشان می‌دهد.
نکته مهم این است که بازه زمانی YTD می‌تواند بر اساس سال تقویمی (مثلاً از اول ژانویه تا امروز) یا سال مالی اختصاصی شخص تنظیم شود، بسته به ترجیح یا نیاز سرمایه‌گذار.
مثال: اگر فردی در ابتدای سال ۲۰۲۲ مقدار ۱۰۰۰ دلار ADA داشته باشد و در ابتدای ۲۰۲۳ ارزش آن به ۱۶۰۰ دلار برسد، سود تحقق‌نیافته او ۶۰۰ دلار است.
محاسبه مبتنی بر تراکنش
در روش محاسبه مبتنی بر تراکنش، فرد باید سود و زیان (PNL) را برای هر معامله به‌صورت جداگانه محاسبه کند. این روش زمانی مناسب است که تعداد معاملات محدود باشد و معامله‌گر بخواهد عملکرد هر خرید و فروش را به‌طور مجزا بررسی کند.
مثال: اگر شخصی ۱ واحد اتریوم (ETH) را به قیمت ۱۰۰۰ دلار خریداری کرده و آن را به قیمت ۱۵۰۰ دلار بفروشد، سود او از این تراکنش برابر با:
۱۵۰۰ – ۱۰۰۰ = ۵۰۰ دلار سود خواهد بود.
در مواقعی که حجم معاملات پایین است یا نیاز به گزارش دقیق برای هر معامله وجود دارد (مثلاً برای اهداف مالیاتی یا بررسی عملکرد هر دارایی)، استفاده از این روش ساده، سریع و دقیق است.
محاسبه درصدی سود
در این روش، سود به‌صورت درصدی از هزینه اولیه بیان می‌شود.
مثال: خرید BNB به قیمت ۳۰۰ دلار و فروش به قیمت ۳۹۰ دلار
PnL = ۹۰ دلار سود
درصد سود = (۹۰ / ۳۰۰) × ۱۰۰ = ۳۰٪
نکته: این مثال‌ها ساده‌سازی‌شده‌اند و مواردی مانند کارمزد، مالیات، و نوسانات بازار را در نظر نمی‌گیرند.
نحوه محاسبه PnL در قراردادهای پرپچوال
قراردادهای پرپچوال نوعی از قراردادهای فیوچرز هستند که تاریخ انقضا ندارند. معامله‌گران می‌توانند موقعیت خود را تا زمانی که مارجین کافی دارند، باز نگه دارند.
برای محاسبه PnL در این قراردادها، باید هم سود/زیان تحقق‌یافته و هم تحقق‌نیافته محاسبه شده و با هم جمع شوند. همچنین فاکتورهایی مانند نرخ فاندینگ و کارمزدها باید در نظر گرفته شوند.
ابزارهای کمکی برای محاسبه PnL در ترید
درک دقیق PnL در ترید به معامله‌گران کمک می‌کند تا بدانند آیا در وضعیت سود هستند یا زیان. داشتن بینش نسبت به عواملی مانند قیمت خرید، تعداد واحدها، قیمت فعلی بازار و سوددهی پرتفوی باعث بهینه‌سازی استراتژی‌های معاملاتی می‌شود.
ابزارهایی مانند اکسل‌های تخصصی و بات‌های معاملاتی نیز می‌توانند به معامله‌گران کمک کنند تا عملکرد خود را تجزیه و تحلیل کرده و فرصت‌های سودده را شناسایی کنند.
چرا PNL در ترید ارز دیجیتال اهمیت دارد؟
PNL در ترید تنها یک عدد مربوط به سود یا زیان نیست، بلکه ابزاری کلیدی برای ارزیابی عملکرد، مدیریت ریسک، تصمیم‌گیری هوشمندانه و گزارش‌دهی مالیاتی محسوب می‌شود. در ادامه، دلایل اهمیت آن را بررسی می‌کنیم:
۱. ارزیابی عملکرد
PNL نشان‌دهنده اثربخشی استراتژی‌های معاملاتی است. با بررسی مداوم آن، معامله‌گران می‌توانند الگوهای سودآور را شناسایی کرده و استراتژی‌های ناکارآمد را بهینه کنند.
۲. مدیریت ریسک
بررسی PNL به تریدرها کمک می‌کند تا زیان‌های احتمالی را زودتر شناسایی کرده و با تعیین حد ضرر (Stop Loss)، ریسک معاملات را به حداقل برسانند.
۳. تصمیم‌گیری بهتر
اطلاعات دقیق مربوط به PNL، زمان مناسب برای خرید، فروش یا نگهداری رمزارزها را برای تریدرها مشخص می‌کند.
۴. گزارش‌دهی مالیاتی
در بسیاری از کشورها، سود حاصل از معاملات رمزارز مشمول مالیات است. محاسبه دقیق PNL برای ثبت تراکنش‌ها و تهیه گزارش مالیاتی ضروری است.
جمع‌بندی: PNL در ترید را بشناسید
درک صحیح مفهوم «PNL در ترید» برای تمام معامله‌گران و سرمایه‌گذاران رمزارز حیاتی است. محاسبه دقیق سود و زیان به شما کمک می‌کند تا استراتژی معاملاتی خود را بهینه کنید، ریسک‌ها را بهتر مدیریت کنید و تصمیمات هوشمندانه‌تری در خرید و فروش بگیرید.
روش محاسبه PNL خود را متناسب با نیازتان انتخاب کنید و از ابزارهای تحلیلی برای رسیدن به بهترین نتایج سرمایه‌گذاری استفاده نمایید.
سوالات متداول درباره PNL در ترید
PNL در ترید به چه معناست؟
PNL مخفف عبارت «Profit and Loss» به معنی سود و زیان است. در معاملات رمزارز، PNL میزان سود یا زیان حاصل از خرید و فروش یک دارایی دیجیتال را در یک بازه زمانی مشخص نشان می‌دهد.
تفاوت سود تحقق‌یافته و تحقق‌نیافته چیست؟
سود تحقق‌یافته (Realized PnL) زمانی محاسبه می‌شود که معامله‌گر دارایی خود را بفروشد و موقعیت بسته شود. اما سود تحقق‌نیافته (Unrealized PnL) به سود یا زیان موقعیت‌های باز گفته می‌شود که هنوز فروخته نشده‌اند.
چگونه می‌توان PNL را برای یک معامله محاسبه کرد؟
برای محاسبه PNL، کافی است قیمت خرید دارایی را از قیمت فروش آن کم کنید. اگر عدد مثبت باشد، سود کرده‌اید و اگر منفی باشد، دچار زیان شده‌اید. فرمول کلی:
PNL = قیمت فروش – قیمت خرید
کدام روش محاسبه PNL دقیق‌تر است؟
بستگی به هدف شما دارد. اگر معاملات پرتعدادی دارید، استفاده از روش میانگین موزون یا FIFO/LIFO مناسب‌تر است. برای تحلیل‌های ساده‌تر، روش درصدی یا محاسبه به ازای هر تراکنش کفایت می‌کند.
