ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) چیست و چگونه از آن در دیفای جلوگیری کنیم؟

در دنیای دیفای (DeFi)، مفهوم “ضرر ناپایدار” یا Impermanent Loss یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و موانع برای کاربران و سرمایه‌گذاران است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که شما دارایی‌های خود را در یک استخر نقدینگی (liquidity pool) قرار می‌دهید، و به دلیل تغییرات قیمت در بازار، ارزش دارایی‌های شما کاهش می‌یابد. اگرچه نام این ضرر به نظر می‌رسد که دائمی باشد، اما در واقع به دلیل نوسانات قیمت ممکن است این ضرر به طور موقت باشد و در صورتی که قیمت‌ها به حالت اولیه بازگردند، زیان شما نیز جبران شود.

در این مقاله، به طور جامع به بررسی ضرر ناپایدار خواهیم پرداخت، به این سؤال پاسخ خواهیم داد که چرا این پدیده اتفاق می‌افتد، چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد و چه استراتژی‌هایی می‌توان برای کاهش آن به کار برد.

ضرر ناپایدار چیست؟

ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) زمانی رخ می‌دهد که یک سرمایه‌گذار دارایی‌های خود را در یک استخر نقدینگی (مثل یونی‌سواپ یا سوشی‌سواپ) سپرده‌گذاری می‌کند، ولی به دلیل تغییرات قیمت دارایی‌های موجود در استخر، سرمایه‌گذاری او با ضرر مواجه می‌شود. این ضرر در واقع ناشی از تغییرات نسبت قیمت دو دارایی در استخر است.

به طور ساده، وقتی شما یک جفت دارایی (مثلاً ETH و USDT) را در یک استخر نقدینگی قرار می‌دهید، باید در نظر داشته باشید که با افزایش یا کاهش قیمت یکی از دارایی‌ها، میزان دارایی‌های دیگر استخر تغییر می‌کند. این تغییر در ترکیب دارایی‌ها منجر به این می‌شود که شما در صورت برداشت دارایی‌ها، ارزشی کمتر از آنچه که در ابتدا وارد کرده‌اید، دریافت کنید.

چگونه ضرر ناپایدار اتفاق می‌افتد؟

برای درک بهتر ضرر ناپایدار، بیایید یک مثال ساده از یک استخر نقدینگی در یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) مانند یونی‌سواپ بررسی کنیم.

فرض کنید شما ۱ اتریوم (ETH) و ۱۰۰۰ تتر (USDT) را در یک استخر نقدینگی قرار داده‌اید. در این حالت، قیمت ETH برابر با ۱۰۰۰ دلار است. یعنی مجموع سرمایه شما در استخر برابر با ۲ هزار دلار است.

اگر قیمت اتریوم افزایش پیدا کند و به ۱۲۰۰ دلار برسد، نسبت دارایی‌های موجود در استخر تغییر خواهد کرد. حالا وقتی شما بخواهید دارایی‌های خود را برداشت کنید، به دلیل تغییرات قیمت، ترکیب دارایی‌ها در استخر به گونه‌ای خواهد بود که ارزش آن‌ها کمتر از ۲ هزار دلار اولیه خواهد بود.

این ضرر ناشی از نوسانات قیمت، ضرر ناپایدار نامیده می‌شود. این ضرر ممکن است موقتی باشد و اگر قیمت‌ها به حالت اولیه بازگردند، شما می‌توانید ضرر خود را جبران کنید.

تفاوت ضرر ناپایدار و ضرر دائمی

ضرر ناپایدار با ضرر دائمی فرق دارد. ضرر دائمی زمانی اتفاق می‌افتد که شما دارایی‌های خود را به طور کامل از دست بدهید، در حالی که ضرر ناپایدار فقط به دلیل نوسانات قیمت ایجاد می‌شود و ممکن است در آینده جبران شود. در واقع، ضرر ناپایدار تنها زمانی دائمی خواهد شد که شما دارایی‌های خود را از استخر نقدینگی برداشت کنید و بازار به حالت اولیه باز نگردد.

چرا ضرر ناپایدار مهم است؟

ضرر ناپایدار برای کسانی که در دیفای فعالیت می‌کنند و استخرهای نقدینگی را برای کسب سود از کارمزدها یا جوایز در اختیار می‌گذارند، اهمیت زیادی دارد. سرمایه‌گذاران باید این خطر را در نظر بگیرند، زیرا ممکن است سود ناشی از کارمزدها و پاداش‌ها، نتواند ضرر ناشی از نوسانات قیمت را جبران کند.

این موضوع به ویژه برای کسانی که در بازارهای نوسانی سرمایه‌گذاری می‌کنند، به عنوان یک ریسک قابل توجه در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، فهمیدن چگونگی مدیریت این ضرر برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است.

چگونه از ضرر ناپایدار جلوگیری کنیم؟

در ادامه چند راهکار برای کاهش یا جلوگیری از ضرر ناپایدار آورده شده است:

انتخاب استخرهای نقدینگی با دارایی‌های همبسته

یکی از روش‌هایی که می‌تواند ضرر ناپایدار را کاهش دهد، انتخاب استخرهای نقدینگی است که دارایی‌های همبسته دارند. برای مثال، اگر شما در استخرهای نقدینگی با جفت دارایی‌های مربوط به استیبل‌کوین‌ها (مثل USDT و USDC) سرمایه‌گذاری کنید، نوسانات قیمت کمتری تجربه خواهید کرد، زیرا ارزش این دارایی‌ها نسبت به هم ثابت است.

استفاده از استخرهای تک‌دارایی

بعضی از صرافی‌های غیرمتمرکز، امکان استفاده از استخرهای تک‌دارایی (Single Asset Pools) را فراهم کرده‌اند. در این نوع استخرها، تنها یک دارایی وارد می‌شود، بنابراین خبری از ضرر ناپایدار نیست، چرا که تغییرات قیمت در استخر تأثیری بر دارایی شما نخواهد داشت.

توجه به نوسانات بازار

برای کاهش احتمال ضرر ناپایدار، بهتر است در استخرهای نقدینگی که مربوط به دارایی‌هایی با نوسانات کم هستند، سرمایه‌گذاری کنید. انتخاب دارایی‌های با نوسان کمتر، مانند استیبل‌کوین‌ها یا ارزهای دیجیتال با نقدینگی بالا، می‌تواند ریسک ضرر ناپایدار را کاهش دهد.

استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک

در بعضی از پلتفرم‌ها، می‌توانید از ابزارهای مدیریت ریسک مثل گزینه‌های هج (Hedging) برای کاهش خطرات ناشی از نوسانات بازار استفاده کنید. این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا از ضرر ناپایدار جلوگیری کنید.

پایش منظم استخرها

اگر شما در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری کرده‌اید، پیشنهاد می‌شود که به طور مرتب بازار را بررسی کنید و از تغییرات قیمت مطلع شوید. این کار به شما این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز، دارایی‌های خود را برداشت کرده و از ضرر ناپایدار جلوگیری کنید.

چالش‌های پیش‌رو

• ریسک رگولاتوری در دیفای: پلتفرم‌های دیفای هنوز با چالش‌های زیادی از نظر رگولاتوری روبه‌رو هستند. در صورتی که قوانین جدیدی برای این پلتفرم‌ها وضع شود، ممکن است بر استخرهای نقدینگی و نحوه تعامل کاربران با آن‌ها تأثیر بگذارد.
• نوسانات شدید در بازار ارزهای دیجیتال: بازار ارزهای دیجیتال به شدت نوسانی است، و این نوسانات می‌توانند ضرر ناپایدار را افزایش دهند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران باید آمادگی لازم برای مواجهه با تغییرات شدید قیمت را داشته باشند.
• کارمزدهای بالا: در برخی از شبکه‌ها، کارمزد تراکنش‌ها به خصوص در زمان‌های پرتقاضا ممکن است بسیار بالا باشد، که می‌تواند سود حاصل از استخرهای نقدینگی را تحت تأثیر قرار دهد و ضرر ناپایدار را بیشتر کند.

نتیجه‌گیری

ضرر ناپایدار یکی از چالش‌های اصلی در دیفای است که باید توسط سرمایه‌گذاران و کاربران صرافی‌های غیرمتمرکز به دقت مورد توجه قرار گیرد. اگرچه این ضرر می‌تواند موقتی باشد و با بازگشت قیمت‌ها به حالت اولیه جبران شود، اما مدیریت صحیح ریسک و انتخاب استخرهای نقدینگی مناسب می‌تواند به طور چشمگیری از آن جلوگیری کند.

با اتخاذ استراتژی‌های مناسب مانند انتخاب استخرهای نقدینگی با دارایی‌های همبسته، استفاده از استخرهای تک‌دارایی، و پیگیری مستمر بازار، می‌توان از وقوع ضرر ناپایدار جلوگیری کرد یا آن را به حداقل رساند. در نهایت، آموزش و آگاهی از ریسک‌ها و فرصت‌های دیفای، برای هر سرمایه‌گذار ضروری است.

سوالات متداول درباره ضرر ناپایدار (Impermanent Loss)