دنیای بلاکچین همواره در حال تکامل بوده و با ظهور انواع بلاکچین‌های جدید، عملکرد و قابلیت‌های جدیدی وارد گود شده‌اند. در همین حال، ظهور راه‌حل‌های مختلف مقیاس‌پذیری، سوالاتی را برای کابران پیرامون نقش و تفاوت بلاکچین های لایه ۱، ۲ و ۳، پاراچین ها و سایدچین ها در اکوسیستم روبه‌رشد کریپتو ایجاد کرده است.
درک این مفاهیم برای توسعه‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و کاربرانی که در دنیای ارزهای دیجیتال فعال هستند، کاملا ضروری است.
بلاکچین لایه ۱: پایه و اساس دنیای کریپتو
بلاکچین‌های لایه ۱ مانند بیت کوین، اتریوم و سولانا، ستون اصلی معماری یک شبکه بلاکچینی را تشکیل می‌دهند. این نوع پروتکل‌های بنیادی، وظایف اجرایی، دسترسی به داده‌ها و اجماع شبکه را مدیریت می‌کنند و تراکنش‌ها را بدون نیاز به اتکا به بلاکچین دیگری تایید و نهایی می‌کنند.
معمولا هر بلاکچین لایه ۱ دارای توکن بومی خود است که برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها استفاده می‌شود. با این حال، مقیاس‌پذیری شبکه‌های لایه ۱ به عنوان یک چالش اساسی مطرح می‌شود و غالبا نیازمند تغییراتی در پروتکل اصلی مانند افزایش اندازه بلوک، اتخاذ مکانیسم‌های اجماع جدید یا پیاده‌سازی تکنیک‌های شاردینگ است.
بلاکچین لایه ۲: غلبه بر محدودیت‌های مقیاس‌پذیری
برای رفع محدودیت‌های مربوط به مقیاس‌پذیری بلاکچین‌های لایه ۱، این نوع از بلاکچین‌ها (لایه ۲) به عنوان یک چارچوب ثانویه بر روی شبکه‌های موجود ظهور کردند. این پروتکل‌ها بخشی از بار تراکنش را از زنجیره اصلی به یک سیستم مجاور منتقل می‌کنند، تراکنش‌ها را خارج از زنجیره اصلی پردازش می‌کنند و فقط وضعیت نهایی را بر روی بلاکچین لایه ۱ خود ثبت می‌کنند.
نمونه‌هایی از راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری لایه ۲ (بلاکچین‌های لایه ۲) شامل شبکه لایتنینگ بیت کوین، آپتیمیستیک رول‌آپ‌ها (Optimistic Rollups)، زدکی-رول‌آپ‌ها (ZK-Rollups) و سایدچین ها است. این نوع از بلاکچین‌ها (تا حد زیادی) از امنیت بلاکچین لایه ۱ زیرین خود بهره می‌برند و در عین حال مقیاس‌پذیری، سرعت و کارایی را به طور قابل توجهی ارتقا می‌بخشند.
بلاکچین لایه ۳
بلاکچین‌های لایه ۳ نسل جدیدی از راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری هستند که بر روی شبکه‌های لایه ۲ مانند Arbitrum و Optimism ساخته می‌شوند. این زنجیره‌ها به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا بلاکچین‌های سفارشی خود را با ویژگی‌های خاصی برای برنامه‌های کاربردی منحصر به فرد بسازند.
پاراچین (Parachain)
پاراچین ها به رله چین اصلی در شبکه‌هایی مانند Polkadot و Kusama متصل می‌شوند، امنیت آن را اجاره می‌کنند در حالی که حاکمیت، توکن‌ها و عملکردهای خود را حفظ می‌کنند. این زنجیره‌ها می‌توانند تراکنش‌ها را پردازش کنند و داده‌ها را با استفاده از پروتکل‌های ارتباط بین زنجیره‌ای مانند XCMP به طور یکپارچه با یکدیگر مبادله کنند. آنها از امنیت و اجماع رله چین بهره می‌برند، اما حاکمیت، توکن‌ها و عملکردهای خاص خود را حفظ می‌کنند.
سایدچین (Sidechain)
سایدچین ها، نوع دیگری از راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری و بلاکچین‌های جداگانه‌ای هستند که به موازات زنجیره اصلی اجرا می‌شوند و توکن‌ها و سایر دارایی‌های دیجیتال از طریق یک peg دو طرفه بین آنها جابه‌جا می‌شوند. همچنین، سایدچین ها مکانیسم اجماع و پارامترهای بلوک خاص خود را دارند که آنها را انعطاف‌پذیرتر و مقیاس‌پذیرتر از زنجیره اصلی می‌کنند.
آنها به عنوان یک نوع راه‌حل لایه ۲ در نظر گرفته می‌شوند زیرا بخشی از بار تراکنش را از زنجیره اصلی خارج می‌کنند. نمونه‌هایی از سایدچین ها شامل Liquid برای بیت کوین و Polygon PoS برای اتریوم است. تفاوت اساسی این است که زنجیره‌هایی مانند Polygon PoS امنیت و مجموعه اعتبارسنج خود را دارند و به جای تکیه بر لایه ۱ برای ایمن کردن شبکه، به آن تکیه می‌کنند.
ادراک نقش و تفاوت بین انواع بلاکچین لایه ۱، ۲، ۳، پاراچین و سایدچین
درک نقش‌ها و تفاوت‌های بین بلاکچین‌های لایه ۱، لایه ۲، لایه ۳، پاراچین ها و سایدچین ها می‌تواند پیچیده باشد. هر یک از این فناوری‌ها نقش مهمی در رسیدگی به چالش‌های مقیاس‌پذیری، تعامل‌پذیری و سفارشی‌سازی شبکه‌های بلاکچینی ایفا می‌کنند. با استفاده از این راه‌حل‌ها، توسعه‌دهندگان می‌توانند برنامه‌های غیرمتمرکز کارآمدتر، کاربرپسندتر و تعامل‌پذیرتری ایجاد کنند که در نهایت باعث پذیرش و رشد اکوسیستم ارزهای دیجیتال می‌شود.
موارد استفاده، مزایا و دلایل زیادی برای وجود انواع مختلف راه‌حل‌های مقیاس‌بندی وجود دارد. هر کدام دارای مزایا و معایب خاص خود است. امیدواریم این مرور کلی به کاهش برخی از پیچیدگی‌های اولیه کمک کند و به شما امکان دهد درک بهتری از بلاکچین‌ها پیدا کرده باشید.
جمع‌بندی
دنیای بلاکچین‌ها به سرعت در حال تکامل است و با ظهور راه‌حل‌های جدید، شاهد تنوع روزافزون انواع گوناگونی از بلاکچین‌ها هستیم. درک و آگاهی داشتن از خصوصیات انواع بلاکچین، برای توسعه‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و کاربران دنیای کریپتو ضروری است. بلاکچین‌های لایه ۱ ستون فقرات این اکوسیستم را تشکیل می‌دهند، اما با چالش مقیاس‌پذیری روبرو هستند. راه‌حل‌های لایه ۲ و ۳ به منظور غلبه بر این چالش‌ها و ارائه مقیاس‌پذیری، سرعت و کارایی بیشتر به بلاکچین‌ها پدید آمده‌اند.
با ادامه نوآوری و پیشرفت در این حوزه، شاهد ظهور راه‌حل‌های جدید و هیجان‌انگیزی خواهیم بود که دنیای بلاکچین‌ها را متحول خواهند کرد. تنوع و انعطاف‌پذیری این فناوری‌ها، پتانسیل عظیمی را برای دموکراتیک‌سازی امور مالی، ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز قدرتمند و شکل‌دهی به آینده اینترنت به ارمغان می‌آورد.
