سال 2022، سال خوبی برای بازار رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال نبود. فدرال رزرو یا بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، که قدرت زیادی هم در هدایت اقتصاد جهانی دارد، با هدف کنترل تورم و حفظ سلامت چرخه اقتصاد آمریکا هر روزه تصمیمات اقتصادی جدیدی را اتخاذ می‌کرد. در اکثر این تصمیمات، هدف فدرال رزرو گران کردن (افزایش قدرت خرید) دلار در سطح جهانی بود که نسبتا هم موفق عمل کرد. با این حال این تصمیمات، حتی اگر برای شهروندان آمریکا هم مفید بوده باشد، آسیب بسیار بزرگی را به بازارهای مالی به‌ویژه بازار رمزارز ها وارد کرد. حال با گذشت نیمی از سال 2023 و کمتر شدن سایه سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو بر بازارهای مالی، بیت کوین توانسته زخم‌های خود را بهبود ببخشد و با رشدی 80 درصدی از کف 15800 دلاری، به محدوده 35 هزار دلار برسد.
این رشد دلایل مختلفی داشته است، اما یکی از دلایلی که اخیرا همه نگاه‌ها را به سمت رمزارزها برگردانده، احتمال باز شدن پای معاملات واقعی بیت کوین به فضای وال استریت است. طی هفته‌های اخیر، اخبار بسیاری منتشر شدند که موسسات بزرگ دنیای سبدگردانی و سرمایه‌گذاری نظیر Invesco، FIdelity و از همه مهم‌‌تر بلک راک درخواست راه اندازی ETF اسپات بیت کوین خود را چندین بار ثبت کرده‌اند. اما ETF چیست؟ در این مقاله با بررسی کامل صندوق‌های قابل معامله یا ETF ها همراه ما باشید.
[ez-toc]
از صفر شروع کنیم: ETF چیست؟
سوالی که در ابتدا باید به آن پاسخ داد این است که ETF چیست؟ صندوق‌های قابل معامله یا Exchange-Traded Fund یا ETF یک ابزار مالی برای معامله در بازار بورس است. این صندوق‌ها مستقیماً دارایی‌های اساسی را در اختیار می‌گیرند و خدمات معامله و سرمایه‌گذاری در آنها را، به‌مراتب آسان‌تر از روش‌های دیگر به سرمایه‌گذاران (اغلب سرمایه‌گذاران خرد) ارائه می‌دهند. از جمله ETFهای معروف می‌توان به ونگارد توتال، S&P 500، Russell 1000 و iShares Core اشاره کرد. هر یک از این صندوق‌ها بیانگر و منعکس‌کننده قیمت و بازده یک یا چند شاخص و سهام‌اند. به‌جز قیمت واحد هر یک از این ETFها، مواردی نظیر شاخص نسبت هزینه، میانگین بازده سالانه و سود نقدی تأثیر زیادی در اعتبار این صندوق‌ها دارند.
نسبت هزینه یا Expense Ratio: این مورد نشان می‌دهد که هزینه‌های نگهداری، مدیریت، بازاریابی و… یک ETF چه درصدی از میانگین دارایی خالص صندوق است.
سود نقدی سهام یا Dividend Yield: این مشخصه یک نسبت مالی است که درصدی از قیمت سهام یک شرکت که هر سال به‌عنوان سود سهام پرداخت می‌شود را به شما نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، اگر قیمت سهام یک شرکت 20 دلار باشد و سالانه 1 دلار سود سهام پرداخت کند، بازده سود سهام آن 5 درصد خواهد بود.
میانگین بازده سالانه: میانگین بازده سالانه (AAR)، پول ساخته شده یا ازدست‌رفته توسط یک ETF در یک دوره معین را اندازه‌گیری می‌کند. سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌گذاری در ETFها را در نظر دارند، به‌عنوان بخشی از استراتژی مدیریت ریسک خود، اغلب AAR را بررسی کرده و آن را با سایر صندوق‌های مشابه مقایسه می‌کنند.
ETF اسپات بیت کوین چیست؟
ETF اسپات بیت کوین یک صندوق قابل معامله در بورس است که با بیت کوین پشتیبانی می شود. این بدان معناست که ETF اسپات بیت کوین ارزش خود را بر اساس قیمت بیت کوین در بازار آزاد تعیین می کند. ETF اسپات بیت کوین به سرمایه گذاران این امکان را می دهد تا به طور قانونی و بدون نیاز به نگهداری مستقیم بیت کوین، در این ارز دیجیتال سرمایه گذاری کنند. این صندوق ها در بورس های اوراق بهادار معامله می شوند و مانند سهام می توان آنها را خرید و فروش کرد.
به این نوع از ETFها که دارایی مدنظر را مستقیماً در اختیار دارند، ETF اسپات (Spot) گفته می‌شود. اما نوع دومی هم وجود دارد، ETFهای آتی یا فیوچرز…
یک پله بالاتر: ETF آتی یا فیوچرز چیست؟
اساسی‌ترین تفاوت ETFهای اسپات و فیوچرز، عدم بازتاب دقیق قیمت دارایی مبنا (Underlying Asset) است. به دلیل پیچیدگی قراردادهای آتی با یک مثال شروع کنیم:
قرارداد آتی چیست؟
فرض کنید که شرکت A قصد دارد شش ماه دیگر یک محموله نفتی را از شرکت B خریداری کند و ارزش این معامله 1 میلیون دلار است.
در قرارداد آتی، شرکت A این خرید را انجام می‌دهد و هزینه را پرداخت می‌کند. اما تا زمان سررسید و تحویل، کالا به‌صورت امانی نزد شرکت B باقی می‌ماند. تیم تحلیل و تحقیق A معتقد است که قیمت نفت تا 6 ماه آینده افزایش می‌یابد و با این معامله هزینه‌های خود را کاهش داده است. تیم تحلیل B معتقد است که سطح اطلاعاتش بیشتر از A است و در انتظار کاهش قیمت نفت در 6 ماه آینده است. در نتیجه شرکت B کالایی که در آن زمان باید با قیمتی پایین‌تر تحویل دهد را حالا با قیمتی بالاتر فروخته است.
حال شش ماه گذشته و موعد تحویل است. در صورتی که پیش بینی شرکت A درست باشد شرکت B ضرر کرده و کالا را باید گران‌تر از قیمتی که فروخته است تهیه کند. در غیر این صورت و حالت دوم، شرکت B کالا را ارزان‌تر تهیه می‌کند و A با گران‌تر خریدن کالا به نسبت قیمت بازار، متضرر می‌شود. پس قراردادهای آتی یک معامله واقعی نیستند و تنها شرطی است که میان دو طرف منعقد می‌شود. در واقع بیشتر به‌جای اینکه بازتاب قیمت کالا باشد، بازتاب تحلیل‌ها و عواطف حول محور آن است.
درست است که در ابتدا قراردادهای آتی بسیار جذاب به نظر می‌رسد، ولی اغلب تله‌ای برای اجرای قانون 80/20 است. یعنی قراردادهای فیوچرز به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که 20 درصد باهوش‌تر (بهتر است بگوییم 20 درصد با اطلاعات بیشتر) سرمایه 80 درصد ناآگاه را از جیب‌هایشان خارج کنند!
اصل ماجرا: ETF بیتکوین چیست
با همه‌گیرشدن هرچه بیشتر رمزارزها به‌ویژه بیتکوین، تمایل مردم در جایگاه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، درآمدی و حتی سنی به خرید و نگهداری بیتکوین افزایش یافته است. اما بسیاری از این افراد، به دلایل مختلفی مانند پیچیدگی استفاده از صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز، تمایلی به خرید مستقیم بیتکوین و نگهداری آن در صرافی‌های ارز دیجیتال را ندارند. از طرفی استفاده از کیف پول‌های شخصی و اطمینان از امنیت آنها، خود کاری پیچیده است؛ به‌ویژه برای تازه‌واردان دنیای کریپتوکارنسی‌ها.
تمامی موارد ذکر شده باعث افزایش تمایل مؤسسات بزرگ به راه‌اندازی ETF بیت کوین می‌شود و نتیجه چیزی نیست جز صفی طولانی متشکل از غول‌های سرمایه‌گذاری مثل بلک راک، فیدلیتی، اینوسکو و… برای دریافت مجوز ارائه ETF از سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا یا SEC.
در حال حاضر ETFهای بیتکوین مختلفی در بازار فعال‌اند اما هیچ صندوقی که مستقیم به این رمزارز متصل و وابسته باشد تأییدیه SEC را دریافت نکرده است. ETFهایی که در حال حاضر در آمریکا معامله می‌شوند، همگی از شاخص قرارداد آتی بیتکوین یا Bitcoin Futures که در بورس کالا شیکاگو (CME) ثبت شده است پیروی می‌کنند.
- بیشتر بخوانید: درخواست دوباره بلک راک برای ثبت ETF
برای یادآوری: قرارداد آتی یک قرارداد یا استاندارد است که در آن دو طرف توافق می‌کنند که مقدار مشخصی از دارایی را در یک روز خاص با قیمتی خاص مبادله کنند. قرارداد آتی بیتکوین توافقی است بین دو طرف برای مبادله یک مقدار مشخص بیتکوین در زمانی مشخص – در این مورد خاص یک واحد از قرارداد برابر با 5 واحد بیتکوین است.
چه دلیلی برای سرمایه‌گذاری در ETF بیتکوین وجود دارد؟
سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها و خرید مستقیم آنها، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز یا نبود قانون مشخص برای معامله آن در بسیاری از کشورها، مستلزم پذیرش ریسک بیش‌تری نسبت به دیگر کلاس‌های دارایی است. در یک ETF، سرمایه شما توسط کارگزار یا صندوق تضمین می‌شود اما خرید بیت کوین و نگهداری آن در کیف پول‌ها با مشکلاتی نظیر احتمال هک، گم‌شدن کیف پول ارز دیجیتال یا کلید‌های خصوصی آن و… همراه است.
به زبان ساده، سرمایه‌گذاری در ETF بیتکوین ریسک‌های این کار را تنها به نوسانات قیمتی آن کاهش می‌دهد. اولین درخواست صندوق‌های قابل‌معامله بیت کوین توسط برادران وینکلواس (مالکان صرافی جمینای و از بنیان‌گذار فیس‌بوک) در سال 2013 به SEC ارائه شد. پیگیری برادران وینکلواس 5 سال به طول انجامید اما آنها فقط توانستند که در سال 2018 مجوز “محصولات قابل معامله در صرافی” را از اداره ثبت اختراع و علائم تجاری آمریکا دریافت کنند.
تاریخچه مختصری از پیشرفت ETF بیتکوین
جولای 2013: برادران وینکلواس اولین پیشنهاد ETF بیتکوین را ثبت کردند.
ژوئن 2018: SEC دومین پیشنهاد ETF بیت کوین وینکلواس ها را رد کرد.
اکتبر 2019: SEC پیشنهاد ETF بیتکوین Bitwise را رد کرد.
فوریه 2020: SEC پیشنهاد ETF بیتکوین Wilshire Phoenix را رد کرد.
سپتامبر 2020: اولین ETF بیتکوین جهان در بورس اوراق بهادار برمودا فهرست شد.
دسامبر 2020: VanEck آخرین پیشنهاد خود را برای ETF بیتکوین ارائه کرد.
فوریه 2021: اولین ETF بیتکوین کانادا، Purpose Bitcoin ETF (BTCC) راه‌اندازی شد.
اکتبر 2021: راه‌اندازی اولین ETF بیت کوین در فهرست ایالات متحده با نام ProShares Bitcoin Strategy ETF (BITO). بعد از راه‌اندازی این ETF و شروع معاملات در بازار سهام نیویورک یا NYSE، بیتکوین توانست سقف تاریخی 68 هزار دلاری خود را ثبت کند.
ژوئن 2023: سازمان بورس و اوراق بهادار آمریکا ETFضریب دار 2X Bitcoin Strategy (BITX) را به‌عنوان اولین ETF آتی و ضریب دار بیتکوین تایید کرد.
ETF بیت کوین چگونه کار می‌کند؟
هر موسسه‌ای که درخواست راه‌اندازی ETF بیت کوین را داشته باشد، می‌بایست مقادیری از بیتکوین را خریداری و نگهداری کند. سپس قیمت معاملاتی این ETF در بازار، توسط دارایی‌ها درون آن صندوق (که بیتکوین است) مشخص می‌شود. بعد از دریافت مجوز‌های لازم و عقد قرارداد میان واسطان و شرکت ارائه‌دهنده، این ETF در بازار سنتی بورس و اوراق بهادار آمریکا لیست می‌شود. البته بازارهای دیگر هم قابلیت فهرست‌کردن ETFها را دارند.
برای مثال بازار بورس و اوراق بهادار تورنتو یا TSX از اولین میزبانان ETF اسپات بیتکوین بود و سرمایه‌گذاران می‌توانند مانند یک سهام یا ETFهای دیگر آن را معامله کند. معمولاً در مرحله عرضه، سرمایه‌گذاران کلان و بزرگ مقادیری عمده را خریداری می‌کنند و آنها را به سرمایه‌گذاران خرد می‌فروشند. البته ETFهای بیتکوین فرصت معامله بیتکوین به‌صورت Short Selling یا فروش استقراضی را نیز در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند. با این قابلیت شما می‌توانید با شرط‌بندی روی ریزش قیمت بیتکوین، در بازارهای خرسی هم سود کسب کنید.
با تمام این تفاسیر، تفاوت‌هایی میان ETFهای متداول و ETFهای بیتکوین وجود دارد. ETFهایی نظیر S&P 500، که بیانگر قیمت و سهام شرکت‌ها هستند، سود پرداخت شده توسط موساست را بر اساس میزان سرمایه‌گذاری کاربران، میان آنها توزیع می‌کند بنابراین اگر یک ETF، بازتابی از سهام تسلا یا سهام اپل یا هر شرکت دیگری باشد و این شرکت‌ها سود سرمایه‌گذاران را پرداخت کنند، مالکان ETF این سود را (هرچند کمتر از مقدار اصلی) دریافت می‌کنند اما در ETFهای بیتکوین خبری از پرداخت سود نیست.
مورد دوم مربوط به هزینه‌های دریافتی ETF است. در ETFهای متداول، شما می‌بایست کارمزد صندوق را پرداخت کنید، اما در ETF بیتکوین، علاوه بر کارمزد، می‌بایست مبلغی را بابت هزینه تهیه، زیرساخت و نگهداری بیت‌کوین‌ها پرداخت کنید.
چه چیزی ETF بیت کوین را این‌قدر محبوب و مهم می‌کند؟
انتظار می‌رود که یک ETF بیت کوین در ایالات متحده سطح جدیدی از اعتماد و پذیرش را برای سرمایه‌گذاری در بیتکوین و رمزارزها به ارمغان بیاورد. در سال‌های 2020 و 2021، شرکت‌های بزرگ سهامی عام از جمله Square و Tesla، بیتکوین را به‌عنوان سرمایه‌گذاری برای ترازنامه‌های خود خریداری کردند که این امر باعث ورود رمزارزها به سطح جدیدی از پذیرش و همه‌گیری شد. بااین‌وجود، هنوز هم بسیاری از سرمایه‌گذاران محافظه‌کار این ارز دیجیتال را به‌عنوان یک شرط‌بندی مخاطره‌آمیز یا حتی یک حقه و کلاهبرداری می‌دانند.
تأیید ETF اسپات بیت کوین توسط SEC به این معنی است که سرمایه‌گذاران نهادی می‌توانند راحت‌تر در بیتکوین یا حتی دیگر رمزارزها سرمایه‌گذاری کنند. از نظر عملکردی، این تأییدیه، بیتکوین را به وال‌استریت می‌آورد و می‌توان در کارگذاری‌هایی که کاربران در آن به معامله در بازار نفت، طلا، سهام و… می‌پردازند بیتکوین را معامله کرد.
بازگشت به خانه اول: ETF خلاف آرمان‌های کریپتو است!
تا اینجا، تنها درباره سازوکار و مزایای ETFها صحبت کردیم. اگر شور و شوق و جو این ETFها شما را در بر گرفتند، بهتر است کمی به عقب برگردیم؛ مثلاً سال 2008. ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس بیتکوین و دنیای رمزارزها، بیتکوین و نوآوری آن را جایگزینی برای سیستم بانکی سنتی و متمرکز معرفی کرد. بیتکوین سیستمی است که آزادی را ارائه می‌دهد و باعث کاهش کنترل دولت‌ها و بانک‌ها بر سرمایه مردم می‌شود. ساختار ETFها با این اهداف بیت کوین هم‌خوانی ندارد! پس این شور و شوق از کجا نشاط می‌گیرد؟
صندوق Proshares Bitcoin Strategy که پیش‌تر درباره آن صحبت کردیم، اولین صندوق قابل معامله‌‌ای بود که توانست به بازار بورس نیویورک یا NYSE راه یابد و حاصل زحمات یک دهه از طرفداران صنعت کریپتو است. همان طور که می‌دانید NYSE به‌عنوان یک مرجع و مرکز جهانی شناخته می‌شود، به همین دلیل ورود بیتکوین به آن یک تحول عظیم و نقطه عطفی مهم محسوب می‌شود.
دومین دلیل محبوبیت ETFها است که موجب دستیابی قشر عظیم و جدیدی از سرمایه‌گذاران به بازار رمزارزها به‌ویژه بیتکوین می‌شوند. بازار بورس نیویورک ارزشی معادل 22.6 تریلیون دلار (در زمان نگارش این متن) دارد که نزدیک به 20 برابر بیشتر از ارزش کل بازار رمزارزها و 35 برابر بیشتر از بازار فعلی بیت کوین است. متصور شوید که دستیابی این حجم از سرمایه به بازار رمزارزها چه دنیای شیرینی برای سرمایه‌گذاران قدیمی رمزارزها می‌سازد.
جمع‌بندی: ETFها برای دنیای کریپتو چه معنایی دارند؟
مشروعیت یک موضوع کلیدی در داستان زندگی بیتکوین بوده است. بسیاری از افراد آن را به‌عنوان یک کلاهبرداری، یک حباب و یا یک‌روند موقت و زودگذر می‌شناسند. پس پذیرش یک محصول مرتبط با بیتکوین در مراکز برتر معاملات جهانی نشان می‌دهد که کریپتو به‌نوعی پختگی رسیده است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. همه این بحث‌ها نشان می‌دهند که غول‌های مالی متمرکز هم می‌دانند که بیتکوین اینجاست تا بماند.
