ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم بر پایه نوعی نرم‌افزار به نام بلاکچین ساخته شده‌اند. مانند هر نرم‌افزار دیگری، امکان ایجاد تغییرات در شبکه بلاکچین برای بهبود عملکرد آن وجود دارد. زمانی که چنین تغییری رخ می‌دهد، به آن «فورک» گفته می‌شود، مشابه یک دوراهی در جاده که مسیر را به دو جهت مختلف تقسیم می‌کند. البته بسته به نوع تغییرات، ممکن است یک هارد فورک یا سافت فورک در بلاکچین ایجاد شود. با ما همراه شوید تا بررسی کنیم هارد فورک چیست، چه اهمیتی دارد و چه تأثیری بر سرمایه‌گذاری شما خواهد داشت.
هارد فورک چیست؟
هارد فورک (Hard Fork) به‌روزرسانی جدیدی است که توسط نودهای شبکه یک بلاکچین یا ارز دیجیتال اجرا می‌شود و با پروتکل فعلی آن بلاکچین سازگار نیست. این تغییر باعث ایجاد یک انشعاب دائمی می‌شود که دو شبکه مجزا را به‌صورت موازی به وجود می‌آورد. برخلاف سافت فورک (Soft Fork) که با نسخه‌های قبلی سازگار است، هارد فورک یک تغییر بنیادی در قوانین پروتکل بلاکچین ایجاد می‌کند، به‌طوری که هر نسخه جدید، تراکنش‌ها و بلاک‌های خود را به‌صورت مستقل پردازش می‌کند.
به دلیل این تفاوت در قوانین شبکه، نودهایی که نسخه جدید نرم‌افزار را اجرا می‌کنند، دیگر قادر به استفاده از نسخه قبلی نخواهند بود. این ناسازگاری، ماینرها را مجبور می‌کند که بین به‌روزرسانی به نسخه جدید و پذیرش قوانین آن، یا ادامه فعالیت در نسخه قدیمی و منسوخ‌شده یکی را انتخاب کنند.
برای مثال، در ماه نوامبر سال ۲۰۲۰، هر دو شبکه اتریوم و بیت کوین کش دچار هارد فورک شدند. این تغییرات نه‌تنها باعث تقسیم بلاکچین‌های آنها شد، بلکه در جوامع مربوطه نیز اختلافاتی ایجاد کرد. در مورد بیت کوین کش، یک زنجیره جدید به نام «Bitcoin Cash Node (BCHN)» ایجاد شد که به دلیل تسلط آن بر قدرت پردازش ماینینگ، اکنون به‌عنوان نسخه رسمی بیت کوین کش شناخته می‌شود.
چرا هارد فورک اتفاق می‌افتد؟
تغییرات در حوزه بلاکچین و ارزهای دیجیتال معمولاً با سرعت و شتاب بیشتری از سایر صنایع رخ می‌دهد، زیرا نوآوری در این حوزه به‌سرعت در حال پیشرفت است. در نتیجه، کدهای زیربنایی یک ارز دیجیتال همواره در حال توسعه بوده و در معرض بهبود یا بهره‌برداری قرار دارند.
هارد فورک‌ها معمولاً به دلایل مختلفی رخ می‌دهند. این تغییرات ممکن است برای افزودن ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید به پروتکل بلاکچین صورت گیرد تا آن را کارآمدتر، رقابتی‌تر و حتی سازگارتر با سایر بلاکچین‌ها کند. البته، توسعه‌دهندگان جامعه اغلب بر سر این تغییرات به توافق نمی‌رسند و در برخی مواقع، اختلافات آنها تنها با ایجاد نسخه‌های متفاوتی از ارز دیجیتال قابل حل است.
توسعه‌دهندگان بلاکچین و دارایی‌های دیجیتال به‌طور مداوم در حال کار روی ویژگی‌های جدیدی هستند که به بهبود امنیت، ثبات و مقیاس‌پذیری پروتکل‌های متن‌باز کمک می‌کند. در برخی موارد، یک به‌روزرسانی ساده برای شبکه کافی نیست و یک بازنگری اساسی در کدهای موجود ضروری می‌شود. در این زمینه، می‌توان هارد فورک را به عرضه کنسول‌های بازی یا گوشی‌های موبایل نسل جدید تشبیه کرد که اغلب با بازی‌ها یا برنامه‌های نسخه‌های قدیمی سازگار نیستند.
هارک فورک‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال می‌توانند برای رفع مشکلات امنیتی در پروتکل‌ها، معرفی قابلیت‌های جدید، بهبود عملکرد، تغییر پاداش استخراج یا کارمزد تراکنش‌ها، و همچنین افزایش سرعت و مقیاس‌پذیری پردازش تراکنش‌های بلاکچین مفید باشند. علاوه بر این، هارد فورک‌ها می‌توانند به بلاکچین‌های کوچک‌تر کمک کنند تا تراکنش‌های مخرب را معکوس کرده و وجوه کاربران را که توسط هکرها یا کلاهبرداران به سرقت رفته است، بازگردانند.
نحوه عملکرد هارد فورک
برای درک نحوه عملکرد هارد فورک، ابتدا باید با مفهوم بلاکچین آشنا شویم. بلاکچین یک دفتر کل دیجیتال توزیع‌شده است که بین بسیاری از کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود و شامل بلاک‌هایی از داده‌ها درباره تراکنش‌های گذشته و سایر رویدادها است. علاوه بر اطلاعات تراکنش‌ها، بلاکچین دارای مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها، که در اصطلاح نرم‌افزاری «پروتکل» نامیده می‌شوند، است که نحوه عملکرد شبکه را تعیین می‌کند.
از آنجا که بلاکچین به‌صورت غیرمتمرکز عمل می‌کند، هرگونه تغییر در پروتکل آن نیاز به رأی‌گیری و تأیید جامعه کاربران دارد. برای ایجاد تغییرات اساسی در شبکه یا حل اختلافات در مورد توسعه بلاکچین، ممکن است یک هارد فورک به رأی گذاشته شود تا یک بلاکچین کاملاً جدید ایجاد شود. پس از آن، توسعه‌دهندگان می‌توانند بین دو بلاکچین برای ساخت پروژه‌های جدید خود انتخاب کنند.
مهم‌ترین نمونه‌های هارد فورک
از زمان ظهور فناوری بلاکچین با بیت کوین در سال ۲۰۰۹، چندین هارد فورک مهم رخ داده است. یکی از اولین هارد فورک‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۱۴ اتفاق افتاد، زمانی که «بیت کوین XT» از بلاکچین بیت کوین جدا شد. این پیشنهاد شامل افزایش ظرفیت پردازش تراکنش‌های بیت کوین از ۷ تراکنش در ثانیه به ۲۴ تراکنش در ثانیه بود که از طریق افزایش اندازه هر بلاک از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت انجام شد. با این حال، پروژه بیت کوین XT پس از مدتی از بین رفت و دیگر مورد استفاده قرار نگرفت.
پس از شکست بیت کوین XT، پیشنهاد دیگری برای افزایش اندازه بلاک بیت کوین ارائه شد. در سال ۲۰۱۷، یک هارد فورک جدید ایجاد شد و ارز دیجیتال جدیدی به نام بیت کوین کش (BCH) متولد شد. در سال ۲۰۱۸، بیت کوین کش نیز دچار یک هارد فورک شد و دو شبکه مستقل، «بیت کوین کش ABC» (نسخه اصلی) و «بیت کوین کش SV یا (BSV)»، به وجود آمدند.
اتریوم نیز چند سال پس از راه‌اندازی خود، یک هارد فورک را تجربه کرد. در پاسخ به حمله هکری که منجر به سرقت سرمایه‌های کاربران از یک استارتاپ سرمایه‌گذاری کریپتویی به نام «The DAO» شد، یک هارد فورک اجرا شد تا به قربانیان اجازه دهد بخشی از وجوه خود را بازیابی کنند. برخی از ماینرها از این فورک پیروی نکردند، زیرا نقص امنیتی مربوط به خود بلاکچین اتریوم نبود. در نتیجه، زنجیره اصلی به‌عنوان «اتریوم کلاسیک» (ETC) به حیات خود ادامه داد.
مزایا و معایب هارد فورک‌ها
مزایا:
- حل مشکلات امنیتی
- بهبود عملکرد شبکه بلاکچین
- تغییر در نحوه پاداش‌دهی ماینرها و بهینه‌سازی فرآیند استخراج
- فراهم‌کردن امکان جدایی کاربران یک بلاکچین در صورت وجود اختلاف نظر درباره آینده پروژه
معایب:
- ایجاد سردرگمی در میان سرمایه‌گذاران با ایجاد یک ارز دیجیتال جدید مشابه نسخه اصلی
- افزایش احتمال حملات امنیتی مانند حمله ۵۱٪ یا حملات بازپخش (Replay Attack)
- ادامه فعالیت زنجیره قدیمی حتی در صورت وجود مشکلات امنیتی یا عملکردی که هارد فورک قصد رفع آنها را داشته است
تفاوت سافت فورک و هارد فورک
یک سافت فورک را می‌توان به‌عنوان یک به‌روزرسانی جزئی در نرم‌افزار در نظر گرفت، مشابه به‌روزرسانی‌هایی که در تلفن‌های هوشمند انجام می‌شود. حتی اگر این به‌روزرسانی‌ها فوراً نصب نشوند، عملکرد دستگاه همچنان معتبر باقی می‌ماند. سافت فورک در بلاکچین نیز به همین صورت عمل می‌کند و نسخه جدید با نسخه‌های قدیمی سازگار باقی می‌ماند.
این در حالی است که در هارد فورک، ارتقا دیگر با نسخه‌های قدیمی بلاکچین سازگار نیست. این شرایط مشابه زمانی است که یک نسخه جدید از سیستم‌عامل رایانه منتشر شود و نسخه‌های قدیمی را منسوخ کند.
تاثیر هارد فورک بر سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال
هارد فورک‌ها اغلب منجر به ایجاد توکن‌های جدید می‌شوند، اما سرمایه‌گذاران باید به یاد داشته باشند که ارزشمند بودن این توکن‌ها تضمین‌شده نیست و بسیاری از آنها ممکن است در نهایت بی‌ارزش شوند. در حالی که توکن $ETH که از هارد فورک اتریوم ایجاد شد، موفق بوده است، باید توجه داشت که تاکنون هیچ‌یک از بیش از ۱۰۰ هارد فورک بیت کوین نتوانسته‌اند از نظر ارزش بازار، از نسخه اصلی پیشی بگیرند.
لازم به ذکر است که بلاک‌چین‌هایی که از هارد فورک‌ها ایجاد می‌شوند، به‌طور مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند. اگر یک ارز دیجیتال که شما مالک آن هستید دچار فورک شود، توکن‌های حاصل از این فرآیند ممکن است برای کسب جایگاه در بازار با یکدیگر رقابت کنند. با این حال، آنچه در یک بلاکچین رخ می‌دهد معمولاً تأثیری بر دیگری ندارد، مگر اینکه حمله سایبری رخ دهد.
نتیجه‌گیری – اهمیت هارد فورک چیست؟
هارد فورک‌ها تغییراتی در برنامه‌نویسی بلاکچین هستند که منجر به ایجاد یک زنجیره جدید می‌شوند. در برخی موارد، این تغییرات باعث اختلافات در جامعه کاربران یک بلاکچین می‌شود، در حالی که در موارد دیگر، برای پیشرفت و بهبود شبکه ضروری هستند.
در شرایط بحث‌برانگیز، کاربران و مشارکت‌کنندگان در شبکه می‌توانند نسخه جدید بلاکچین را پذیرفته و از آن استفاده کنند یا آن را رد کرده و به نسخه قدیمی ادامه دهند. این فرآیند همان چیزی است که باعث ایجاد چندین بلاکچین و ارز دیجیتال جدید، مانند بیت کوین کش (BCH) و اتریوم کلاسیک (ETC)، شده است.
سوالات متداول
هارد فورک چیست و چگونه عمل می‌کند؟
هارد فورک به‌روزرسانی مهمی در شبکه بلاکچین است که با پروتکل فعلی سازگار نیست و باعث ایجاد یک انشعاب دائمی می‌شود. این تغییرات موجب ایجاد دو شبکه مستقل می‌شود که هر یک تراکنش‌ها و بلاک‌های خود را به‌صورت جداگانه پردازش می‌کنند.
چه تفاوتی بین هارد فورک و سافت فورک وجود دارد؟
سافت فورک یک به‌روزرسانی جزئی است که با نسخه‌های قبلی سازگار است، در حالی که هارد فورک یک تغییر اساسی در قوانین پروتکل ایجاد می‌کند که نسخه‌های قبلی دیگر نمی‌توانند آن را پردازش کنند.
چه عواملی باعث ایجاد هارد فورک می‌شوند؟
هارد فورک‌ها معمولاً برای بهبود امنیت، عملکرد یا مقیاس‌پذیری شبکه یا برای رفع مشکلات امنیتی و تغییر در قوانین پاداش‌دهی ماینرها ایجاد می‌شوند. در برخی موارد، هارد فورک‌ها به‌خاطر اختلاف نظر در جامعه کاربران و توسعه‌دهندگان رخ می‌دهند.
آیا هارد فورک‌ها بر سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال تأثیر می‌گذارند؟
بله، هارد فورک‌ها می‌توانند باعث ایجاد توکن‌های جدید شوند، اما ارزش این توکن‌ها تضمین‌شده نیست و برخی از آنها ممکن است بی‌ارزش شوند. همچنین، این فرآیندها می‌توانند منجر به ایجاد سردرگمی در بازار شوند.
چه نمونه‌های مهمی از هارد فورک‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال وجود دارند؟
از نمونه‌های مهم هارد فورک‌ها می‌توان به هارد فورک بیت کوین در سال ۲۰۱۷ که باعث ایجاد بیت کوین کش (BCH) شد، و هارد فورک اتریوم در سال ۲۰۱۶ که منجر به پیدایش اتریوم کلاسیک (ETC) شد، اشاره کرد.
