یک واژه محبوب برای توصیف پویایی درونی پروژه‌های رمزارز، «توکنومیک» است، که به شفاف‌سازی نحوه عملکرد یک رمزارز و همچنین عوامل روانی و رفتاری که بر ارزش آن تاثیر می‌گذارند می‌پردازد. ایجاد انگیزه برای خرید و نگهداری توکن و طراحی دقیق توکنومیک نقشی حیاتی در موفقیت یک پروژه ایفا می‌کند. از سوی دیگر، پروژه‌هایی با توکنومیک ضعیف دیر یا زود شکست خواهند خورد. ساز و کارهای نادرست توکن، اولین علامت از بروز مشکلات است. درک توکنومیک یک گام اساسی در تصمیم‌گیری برای خرید یا عدم خرید یک دارایی رمزارزی است.
این مقاله به بررسی عملکرد توکنومیک، ویژگی‌های کلیدی، عرضه و تقاضای رمزارز، سوزاندن توکن‌ها، تخصیص‌ها و موارد دیگر می‌پردازد. شما خواهید آموخت که چرا توکنومیک مهم است و چگونه از آن برای تعیین ارزش رمزارز استفاده کنید. به خواندن ادامه دهید.
توکنومیک چیست؟
توکنومیک (Tokenomics) ترکیبی از دو واژه «توکن» و «اکونومی یا اقتصاد» است که به ویژگی‌های عرضه و تقاضا در یک پروژه رمزارزی اشاره دارد. این مقوله به بررسی جنبه‌های اقتصادی توکن رمزارز می‌پردازد: صدور، ویژگی‌ها، توزیع، عرضه، تقاضا و سایر ویژگی‌ها.
بیایید ابتدا بررسی کنیم که توکن ارز دیجیتال چیست. توکن واحدی از ارز دیجیتال است که توسط پروژه‌های رمزارزی بر روی بلاکچینی موجود ساخته می‌شود. مانند هر ارز معمولی دیگر، توکن‌های رمزارز دارای ارزشی مشخص هستند و قابل تبادل هستند.
در رابطه با بخش «اقتصاد» این کلمه، باید بررسی کنیم چگونه اقتصاد توکن‌ها با اقتصاد سنتی متفاوت است. در طول تاریخ، دولت‌ها همواره اقدام به چاپ پول اضافی از هیچ کرده‌اند. مبارزه با جنگ یا مقابله با خشکسالی می‌تواند بسیار هزینه‌بر باشد. برای مقابله با این مسائل، همیشه گزینه‌ای برای افزایش درآمد وجود ندارد و مقامات یافتن روشی ساده‌تر برای چاپ پول را ترجیح می‌دهند. ایجاد پول اضافی در نهایت موجب کاهش ارزش پول موجود می‌شود.
اما پروژه‌های رمزارزی، برنامه‌های صدور توکن‌ها را از پیش تعیین کرده و به‌طور الگوریتمی ساخته‌اند. ما می‌توانیم به‌دقت پیش‌بینی کنیم که در هر زمان خاص، تعداد توکن‌های در گردش چقدر خواهد بود. توزیع توکن‌ها میان سهامداران مختلف نیز از پیش‌فکر شده است. اگرچه از نظر فنی ممکن است برنامه صدور و توزیع توکن‌ها تغییر کند، اما تغییر آن بسیار دشوار است.
توکنومیک چگونه کار می‌کند؟
توکنومیک، اقتصاد یک پروژه رمزارزی را از طریق ایجاد انگیزه برای دارندگان توکن و تعریف کارایی توکن‌ها که یکی از عوامل اصلی تقاضای آن‌ها است، تنظیم می‌کند. توسعه‌دهندگان از متغیرهای مختلفی برای تأثیرگذاری بر جنبه‌های مختلف توکنومیک استفاده می‌کنند، از جمله:
عرضه
یک معیار اصلی در توکنومیک پروژه‌های مختلف، عرضه سکه‌ها است. شما باید عرضه کل و همچنین عرضه در گردش را در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال، بیت کوین عرضه کل را به ۲۱ میلیون سکه محدود کرده است و پیش‌بینی می‌شود آخرین سکه در حدود سال ۲۱۴۰ ضرب شود. در حالی که سولانا (SOL) عرضه کل خود را ۵۰۸ میلیون توکن سولانا تعیین کرده است.
پروژه‌های NFT نیز تعداد توکن‌هایی که باید ضرب شوند را محدود می‌کنند. برای مثال، CryptoPunks تعداد ۱۰،۰۰۰ توکن Punk را در قراردادهای v1 و v2 خود محدود کرده است، در حالی که Bored Ape Yacht Club مجموعاً ۹،۹۹۹ NFT دارد. کمیاب بودن و انحصار موجب افزایش قیمت این NFTها می‌شود.
توکن‌های با عرضه محدود به‌طور طبیعی کمیاب‌تر هستند و این کمیابی می‌تواند تقاضا را افزایش دهد. در نتیجه، این توکن‌ها اغلب ارزش بیشتری دارند و در طول زمان پتانسیل رشد قیمت بالاتری را دارند.
تخصیص توکن‌ها و دوره‌های قفل‌شدگی
تخصیص دقیق توکن‌ها به ذینفعان امروزه یکی از اصول پروژه‌های رمزارزی است. برای ایجاد اعتبار برای محصول، معمولاً توکن‌های تخصیص‌یافته به سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا توسعه‌دهندگان باید دوره‌ای قفل‌شدگی یا وستینگ داشته باشند. این دوره وستیگ باعث می‌شود که توکن‌های توسعه‌دهندگان برای مدت مشخصی قفل شوند و بدین ترتیب سرمایه‌گذاران از دستکاری‌های مربوط به طرح‌های “پمپ و دامپ” (Pump and Dump) در امان بمانند.
ماینینگ و استیکینگ
بلاک‌چین‌های ابتدایی مانند بیت کوین— در حال حاضر — توکن‌ها را برای تشویق ماینرها جهت تأیید تراکنش‌ها منتشر می‌کنند. این فرآیند «اثبات کار» (Proof of Work یا PoW) نام دارد. ماینرها باید از قدرت محاسباتی خود برای استخراج بلوک‌های جدید و افزودن آن‌ها به بلاکچین استفاده کنند. در بلاک‌چین‌های «اثبات سهام» (Proof of Stake یا PoS) که مدل استیکینگ را برای اعتبارسنج‌ها پیاده‌سازی کرده‌اند، پاداش‌ها به کسانی می‌رسد که مقدار معینی از توکن‌ها را در یک قرارداد هوشمند قفل کرده‌اند. برای مثال، اتریوم از مکانسیم اثبات سهام استفاده می‌کند.
ییلد فارمینگ
ییلد فارمینگ به هر کسی که توکن‌های رمزارزی در اختیار دارد این امکان را می‌دهد که توکن‌های اضافی کسب کند. شما می‌توانید سرمایه خود را از طریق قراردادهای هوشمند به کسانی که به وام نیاز دارند قرض بدهید و به‌ازای آن سود و اصل پول را به‌صورت توکن دریافت کنید. ییلد فارمینگ به‌طور وسیعی در استخرهای بزرگ ییلد در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سوزاندن توکن‌ها
برای جلوگیری از تورم، پروتکل‌های رمزارزی نیاز دارند که توکن‌ها را بسوزانند تا آن‌ها را برای همیشه از گردش خارج کنند. هرچه تعداد توکن‌های در گردش کمتر شود، قیمت آن‌ها به احتمال زیاد افزایش می‌یابد. برای مثال، بایننس هر سه ماه یک‌بار توکن بومی خود، BNB، را می‌سوزاند تا عرضه کل آن را کاهش دهد. در نوامبر ۲۰۱۹، استلار ۵۵ میلیارد توکن XLM (حدود ۵۰% از عرضه کل خود) را سوزاند که باعث افزایش بیش از ۳۰ درصدی قیمت در کوتاه‌مدت شد.
تحلیل توکنومیک ارزهای دیجیتال
عرضه و تقاضا، عوامل اصلی تعیین‌کننده قیمت‌های رمزارزها هستند. در اینجا بررسی می‌کنیم که چگونه توسعه‌دهندگان توکنومیک را تنظیم می‌کنند:
سمت عرضه
در اصل، اقتصاد به درک عرضه و تقاضای یک ارز مربوط می‌شود. این دو عامل به ما بینشی در مورد مطلوبیت یک ارز خاص می‌دهند. همان نظریه در توکنومیک نیز کاربرد دارد و ایده روشنی در مورد عرضه یک توکن خاص و تقاضای آن ارائه می‌دهد.
ابتدا به سمت عرضه می‌پردازیم. باید تعیین کنیم که آیا ارزش یک توکن در شرایط واقعی افزایش خواهد یافت یا اینکه به دلیل عرضه بیشتر، از بین خواهد رفت. طبق نظریه اقتصادی، اگر تعداد توکن‌های در گردش کمتر شود، ارزش آن افزایش می‌یابد. این پدیده «کاهش تورم» (Deflation) نام دارد. از سوی دیگر، اگر تعداد توکن‌ها افزایش یابد، ارزش آن کاهش خواهد یافت که همان «تورم» (Inflation) است.
در هنگام بررسی سمت عرضه، نیازی به در نظر گرفتن عواملی مانند کارایی، توانایی تولید درآمد برای دارندگان یا سایر عوامل نیست. تنها معیار، تغییرات عرضه در طول زمان است. شما تعداد توکن‌های موجود در حال حاضر، تعداد توکن‌هایی که به‌طور الگوریتمی برای استخراج یا انتشار در آینده تعیین شده‌اند را در نظر می‌گیرید.
برای درک بهتر این موضوع، به بررسی سمت عرضه بیت‌کوین می‌پردازیم. همان‌طور که گفته شد، عرضه بیت‌کوین به ۲۱ میلیون محدود شده است و این تعداد در نرخ‌هایی که هر چهار سال یک‌بار کاهش می‌یابد، تا سال ۲۱۴۰ منتشر می‌شود. تا ژوئن ۲۰۲۲، بیش از ۱۹ میلیون بیت‌کوین استخراج شده است و ۲ میلیون بیت‌کوین باقی‌مانده در طول ۱۲۰ سال آینده منتشر خواهند شد. این بدین معناست که تنها حدود ۱۰ درصد از بیت‌کوین‌ها برای بیش از ۱۰۰ سال از سال ۲۰۲۲ استخراج خواهند شد، که هیچ فشاری از سمت تورم جدی نخواهد داشت.
سمت تقاضا
تنها عرضه باعث ایجاد ارزش نمی‌شود. بلکه این تقاضا است که یک توکن را ارزشمند می‌سازد. بیایید این پدیده را بهتر درک کنیم.
تصور کنید که شما ۱۰ سبد زیبا در خانه دارید. تحت تأثیر طراحی پیچیده، شروع می‌کنید به این باور که این سبدها تقاضای زیادی دارند. شما اعلام می‌کنید که هیچ سبد دیگری به خانه نخواهید آورد و عرضه را ثابت می‌کنید. آیا این حرکت باعث می‌شود که سبدها به ارزش الماس برسند؟ آیا این یک حرکت هوشمندانه است؟ نه.
عرضه ثابت به‌طور خودکار به ارزش تبدیل نمی‌شود. مردم باید باور کنند که این اشیاء ارزش دارند و در آینده نیز این ارزش را حفظ خواهند کرد. برای تعیین اینکه آیا یک توکن تقاضا خواهد داشت، باید بازده سرمایه‌گذاری (ROI)، نظریه بازی‌ها و میم‌ها را بررسی کنید.
بازده سرمایه‌گذاری (ROI)
ROI به جریان نقدی اطلاق می‌شود که انتظار می‌رود یک توکن برای کسی که آن را نگه‌می‌دارد، تولید کند. برای مثال، دارندگان توکن Avalanche (AVAX) می‌توانند توکن‌های خود را استیک کنند تا شبکه را ایمن کنند و در این فرآیند توکن‌های بیشتری از AVAX کسب کنند. برخی پروتکل‌ها به استیک‌کنندگان اجازه می‌دهند که سهمی از درآمدهای پروتکل را به خانه ببرند. به‌طور مشابه، هر کسی که توکن‌های SushiSwap (SUSHI) را در اختیار داشته باشد، از درآمدهای پروتکل خود بهره‌مند می‌شود.
اگر توکن هیچ بازده درونی نداشته باشد، مردم تمایلی به نگه‌داشتن آن نخواهند داشت. اگر شما به این نتیجه برسید که دیگران به توکن اعتماد دارند و آن را ارزشمند می‌دانند، شما هم تمایل خواهید داشت که پول خود را در آن سرمایه‌گذاری کنید.
سطح انرژی جامعه
هیجان و شور جامعه می‌تواند بینشی از باور کسانی که سرمایه یا احساسات خود را در توکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به شما بدهد. انرژی جامعه را در Discord، Twitter و سایر شبکه‌های اجتماعی ارزیابی کنید. بررسی کنید که افراد چقدر در جامعه فعال بوده‌اند. آیا آن‌ها مایلند که توکن را به بخشی از هویت خود تبدیل کنند؟
علاوه بر این، سطح انرژی جامعه یک عامل کلیدی در تقاضای آینده برای توکن است. یک مثال برجسته از اینکه چگونه تنها باور می‌تواند به پیشرفت یک توکن کمک کند، دوج کوین است. این توکن میم با پیروی از یک طرفداران وفادار توانست خود را به جمع توکن‌های اصلی بازار کریپتو برساند.
نظریه بازی‌ها
یکی از مکانیزم‌های بنیادی پشت هر تکنولوژی، «نظریه بازی‌ها» است. به‌طور ساده، این مطالعه سیستماتیک نحوه و چرایی تصمیم‌گیری افراد است. این نظریه از مدل‌های ریاضی برای درک رفتار تصمیم‌گیرندگان در شرایط همکاری و تضاد استفاده می‌کند. در دامنه کریپتو، نظریه بازی‌ها به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که روند تصمیم‌گیری ذینفعان را در یک محیط تعاملی ارزیابی کنند.
عناصر موجود در طراحی توکنومیک به تقویت تقاضا برای یک توکن کمک می‌کنند. «لاک‌آپ‌ها» (Lockups) به‌عنوان یک استراتژی موفق در نظریه بازی‌ها در توکنومیک شناخته شده‌اند. این فرآیند پروتکل‌ها را ترغیب می‌کند تا به دارندگان توکن‌ها انگیزه دهند تا توکن‌های خود را در یک قرارداد قفل کنند و در عوض جوایز بیشتری دریافت کنند.
در پروتکل Curve، شما باید توکن‌های Curve Protocol (CRV) خود را قفل کنید تا سهمی از درآمد را به‌دست آورید. هرچه مدت‌زمان قفل توکن‌ها بیشتر باشد، درآمد شما نیز افزایش خواهد یافت. با داشتن انگیزه‌های قوی برای استیک کردن CRV برای مدت طولانی‌تر، استیک‌کنندگان دلایل کمی برای باز کردن توکن‌های خود خواهند داشت.
مثال‌هایی از توکنومیک: پروتکل نیر (Near Protocol)
پروتکل نیر (NEAR) با توکن خود، به مجموعه‌ای از کاربردها مانند تأمین امنیت پروتکل، استفاده به‌عنوان واحد دارایی و وسیله‌ای برای مبادله منابع داخلی و برنامه‌های خارجی و بسیاری دیگر، خدمت می‌کند.
توکنومیک پروتکل نیر
کاربردهای توکن نیر شامل موارد زیر است:
- هزینه‌های اجرای تراکنش‌ها
- ذخیره‌سازی داده‌ها
- استیکینگ و مشارکت در امنیت شبکه
- مشارکت در حکمرانی
عرضه کل و حداکثر توکن‌های NEAR برابر با ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ است. این پروتکل از صدور توکن‌های ثابت استفاده می‌کند که حدود ۵٪ از عرضه کل هر سال صادر می‌شود. ۹۰٪ از توکن‌ها به اعتبارسنج‌ها به‌عنوان پاداش اختصاص می‌یابد که تراکنش‌ها، ذخیره‌سازی و پردازش محاسبات را تأمین می‌کنند. هزینه‌های تراکنش‌های جمع‌آوری‌شده توسط شبکه سوزانده می‌شوند تا تورم کنترل شود.
سخن پایانی
درک صحیح از توکنومیک به شما مهارت‌های بنیادی لازم را برای ارزیابی یک پروژه رمزارزی می‌دهد. با استفاده از مستندات یا وایت‌پیپر آن‌ها، می‌توانید بینشی از عرضه و تقاضای توکن‌ها به‌دست آورید. شما قادر خواهید بود درک کنید که تیم توسعه چگونه تقاضا برای توکن را هدایت می‌کند و به‌طور منطقی چشم‌اندازهای آینده آن را تحلیل کنید.
توکنومیک یک عامل کلیدی در تعیین نحوه عملکرد یک توکن در برابر دلار آمریکا، بیت‌کوین یا آلت‌کوین‌ها است. تحلیل‌ها به شما کمک می‌کند تا مشخص کنید آیا توسعه‌دهندگان ایده‌های نوآورانه‌ای برای تخصیص توکن‌ها ارائه داده‌اند یا صرفاً ایده‌های موجود را پیاده‌سازی کرده‌اند. این امر همچنین به شما کمک می‌کند تا پروژه‌هایی با توکنومیک مناسب را شناسایی کنید که می‌تواند ارزش سرمایه‌گذاری شما را افزایش دهد.
سوالات متداول
توکنمیک به زبان ساده چیست؟
توکنمیک شامل بررسی اقتصاد یک ارز دیجیتال است، از جمله نحوه ساخت، توزیع و استفاده توکن‌ها در یک بلاکچین.
مثالی از توکنمیک چیست؟
بیت کوین یکی از بهترین مثال‌های توکنمیک است. سقف عرضه بیت کوین ۲۱ میلیون کوین تعیین شده و هاوینگ‌های منظم، عرضه موجودی جدید را کاهش می‌دهند و به افزایش ارزش آن در گذر زمان کمک می‌کنند.
توکنمیک چطور تحلیل می‌شود؟
برای تحلیل توکنمیک، لازم است عواملی مانند عرضه کل و عرضه درگردش، نرخ افزایش و کاهش تورم و کاربردهای توکن را برای تعیین ارزش آن در نظر بگیرید.
