دیفای، امور مالی غیر متمرکز یا متمرکز؟

بلاکچین تکنولوژی بود که عموما پس از سقوط اقتصادی سال ۲۰۰۸ ایالات متحده با معرفی بیت کوین بر سر زبان‌ها افتاد. یکی از اهداف این فناوری جدید ارائه یک سیستم مالی و اقتصادی نوین و غیرمتمرکز بود. با معرفی اتریوم و با استفاده از قابلیت ایجاد قراردادهای هوشمند آن، پروژه های مختلفی راه اندازی شدند که در دسته امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) قرار می‌گیرند. علیرغم ادعاهای مکرر جامعه کریپتو بر تامین مالی غیرمتمرکز، اکثر پروتکل ها کاملا متمرکز هستند. اما چرا؟ چه چیزی باعث می‌شود که بیشتر پروژه‌هایی که عنوان غیرمتمرکز را یدک می‌کشند در واقع غیرمتمرکز باشند؟ در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

مدیریت متمرکز

دیفای، امور مالی غیر متمرکز یا متمرکز؟

یکی از موارد حائز اهمیت در بحث ما، مدیریت و نگهداری پروتکل است. بیشتر پروتکل‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) از نظر فنی توسط تعداد کمی از قراردادهای هوشمند کنترل می‌شوند که کلید آن‌ها توسط یک فرد یا گروه کوچکی از افراد داخلی، نگهداری می‌شود. معمولا این افراد تصمیم می گیرند که کدام موضوعات برای رای گیری در جامعه مطرح شود. آنها همچنین تغییرات قرارداد هوشمند، که از نتیجه رای‌ها ناشی می‌شود را اجرا می‌کنند.

همچنین اکثریت قریب به اتفاق این پروتکل‌های ظاهراً غیرمتمرکز به استیبل کوین‌های متمرکزی متکی هستند که اکثر آنها توسط مدیران شرکت کنترل می‌شوند. طرفداران دیفای اغلب ادعا می کنند که این استیبل کوین ها به شیوه ای بدون مجوز و غیر متمرکز عمل می کنند که این ادعا آنچنان قابل اتکا به نظر نمی رسد.

چندین مثال واضح…

به عنوان یک مثال واضح، اکثر صادرکنندگان استیبل کوین‌ها می‌توانند {و البته دیده شده که} به درخواست مجری قانون، توکن‌های خاصی را مسدود کنند. با توجه به این موضوع درمیابیم که اساساً، هیچ بویی از غیرمتمرکز بودن و بدون نیاز به مجوز بودن (permissionless) به مشاممان نمی‌رسد؛ زیرا یک مقام دولتی توانایی این را دارد که کیف پولی را از تعامل با یک قرارداد هوشمند بازدارد.

پروژه دیفای مانگو مارکت در سال ۲۰۲۳ دستکاری شد

مثالی را در نظر بگیرید. مانگو مارکت (Mango Markets) ادعا می کرد که یک پروتکل دیفای غیرمتمرکز است. با این حال، یک شکایت SEC ادعا می‌کند که مردی به نام آبراهام آیزنبرگ (Avraham Eisenberg) ارزش توکن بومی این پروتکل به نام MNGO را به هر قیمتی که می‌خواست رسانده است. این موضوع ممکن است در مورد توکن‌های کمتر شناخته شده و ارزان قیمت چندان عجیب به نظر نرسد. با این حال، شکایت SEC عمق فاجعه را مشخص می‌کند. در این شکایت آمده است که تنها پنج الی ده کیف پول واجد شرایط به تغییر قیمت توکن‌های MNGO در پیشنهادهای حاکمیتی رأی داده‌اند. این عدم مشارکت رای دهندگان باعث شد تا بازار مانگو اساسا متمرکز شود!

• بیشتر بخوانید: ماجرای مانگو مارکت و شکایت SEC

مثال بیت کوینی!

شاید همه ما بر سر اینکه “بیت کوین غیرمتمرکز” است توافق داشته باشیم. با این حال رپد بیت کوینی (wrapped bitcoin) که بر روی دیگر بلاکچین ها قرار دارد و ارزش بیت کوین را منعکس می‌کند، اصلا غیرمتمرکز نیست! مدیر عامل BitGo، یکی از شرکت‌هایی که در ایجاد این رمزارز نقش داشته است، در مورد رد درخواست آلامدا ریسرچ برای مبادله ۳۰۰۰ WBTC با BTC کمی قبل از اعلام ورشکستگی آلامدا توضیح داد. مدیر عامل BitGo، کریس بلک، در توییتر گفت که درخواست آلامدا هنوز در داشبورد BitGo تایید نشده است و متولیان ورشکستگی این شرکت می‌توانند به حل و فصل وضعیت و تصمیم گیری برای این WBTCها به عنوان بخشی از روند ورشکستگی شرکت بپردازند.

قلب DeFi: استیبل کوین های متمرکز

تقریباً تمام پروتکل‌های دیفای به استیبل کوین‌های USDC سیرکل و USDT تتر تکیه می‌کنند. حاکمیت این استیبل کوین‌ها کاملاً بر عهده مدیران این شرکت‌ها است. در ژوئن سال ۲۰۲۰ مدیران کنسرسیوم مرکزی سیرکل به طور یکجانبه یک کیف پول USDC را در لیست سیاه قرار دادند. سیرکل این اقدام را با اخذ دستور از سوی مجریان قانون توجیه کرد. توانایی فریز کردن USDC در قرارداد هوشمند این استیبل کوین در عملکرد لیست سیاه آن گنجانده شده است. فقط کنسرسیوم مرکزی سیرکل می تواند از این عملکرد استفاده کند. این سازمان ادعا می‌کند که تنها در صورتی استفاده از آن را بررسی می‌کند که تهدیدی برای شبکه یا درخواستی از سوی «مقام معتبر ایالات متحده، دادگاه صالح ایالات متحده یا سایر مقامات دولتی با صلاحیت CENTRE» وجود داشته باشد. سیرکل همچنین می گوید که می تواند یک اقدام لیست سیاه را خنثی کند.

تتر و USDC دو استیبل کوین متمرکز شناخته شده

استیبل کوین اصلی دیگر در DeFi تتر (USDT) است. در دسامبر ۲۰۲۲، تتر به درخواست وزارت دادگستری ایالات متحده (DoJ) سه آدرس را که دارای ۱۶۰ میلیون دلار USDT بودند مسدود کرد. تتر همچنین در نوامبر ۲۰۲۲، به درخواست یک مجری قانون، USDTهای مرتبط با صرافی ورشکسته FTX را در بلاکچین ترون مسدود کرد. همچنین اتفاقی مشابه برای یک کیف پول با یک میلیون دلار USDT در ژانویه ۲۰۲۲ افتاد. تتر ادعا می کند که به طور منظم با سازمان های مجری قانون کار می کند. یک شرکت تجزیه و تحلیل داده به نام Bloxy نشان می دهد که مدیران Tether از سال ۲۰۱۷ بیش از ۵۶۰ کیف پول USDT را مسدود کرده اند!

استیبل کوین های متمرکز تر: TrueUSD

حتی استیبل کوین های جزئی مانند TUSD نیز به همان اندازه متمرکز و غیرقابل پیش بینی هستند. حتی زمانی بایننس ۹۰ درصد از عرضه TrueUSD را در اختیار داشت.

به عنوان مثال، در ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۳، شرکت Techteryx اعلام کرد که قصد دارد کنترل تمام اقدامات TrueUSD را در دست بگیرد. در سال ۲۰۲۰، این شرکت سیستم TrueUSD را از ArchBlock خریداری کرد. همه اینها باعث می شود که TUSD در نگاه اول کاملاً غیرمتمرکز به نظر نرسد، که البته درست است. یک ماه پیش، در ژوئن سال چاری، TrueUSD ضرب توکن‌های TUSD از طریق پلتفرم Prime Trust را متوقف کرد، زیرا TUSD برای مدت کوتاهی از ارزش دلاری خود جدا شد.

زمانی بایننس ۹۰ درصد از عرضه TrueUSD را در اختیار داشت

به طور خلاصه، اکثریت قریب به اتفاق استیبل کوین ها بر اساس ارزش بازار به صورت متمرکز مدیریت می شوند و بدون مجوز نیستند. پگ ۱ دلاری آنها زیربنای بخش وسیعی از برنامه های دیفای است. هنگامی که استیبل کوین ها کیف پول ها را در لیست سیاه قرار می دهند یا پیوند خود را از دست می دهند، پروتکل های ظاهراً غیرمتمرکز می توانند ظرف چند روز بسته شوند. پس شما بگویید، آیا دیفای واقعا غیرمتمرکز است؟