شاخص CPI چیست و چرا اهمیت دارد؟

یکی از مواردی که همیشه باید در تحلیل‌هایمان لحاظ کنیم، اخبار بین المللی اقتصاد کلان است. در لیست داده‌های اقتصاد کلان، داده‌های تورمی نظیر نرخ بهره، شاخص قیمت تولید کننده (PPI) و شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) تاثیر بیش‌تری بر بازارهای مالی دارند؛ چرا که در ارزش و قدرت خرید یک ارز و سیاست‌های بانک مرکزی آن کشور تاثیر مستقیم دارند. در این مقاله با معرفی و بررسی دلایل اهمیت شاخص تورمی CPI همراه ما باشید.

CPI یا شاخص قیمت مصرف کننده چیست؟

شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI، یک شاخص‌ تورمی و معیاری برای اندازه‌گیری تغییر در میانگین قیمت سبد کالا و خدمات مصرفی یک خانوار  است. این سبد کالا و خدمات شامل هزینه مسکن، خوراکی‌، آشامیدنی، تفریحات، پوشاک، مراقبت‌های پزشکی، حمل و نقل، تحصیل، انرژی و… است. این شاخص در بازه‌های زمانی معین ( ماهانه و سالانه) توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود و می‌تواند تاثیر زیادی بر بازارهای مالی جهانی داشته باشد.

جدول وزنی دستبه بندی کالا و خدمات:

اما به زبان ساده‌تر، وقتی که قیمت کالا و خدمات پرداختی توسط مصرف کنندگان افزایش یابد، می‌توان نتیجه گرفت که تورم در یک اقتصاد  مثبت و بیش‌تر از صفر است. این امر هم راستا و هم تراز با افزایش تقاضا یا کاهش عرضه در ابعاد گسترده است. اگر این شاخص مثبت باشد، به معنای افزایش هزینه پرداختی توسط کاربران نسبت به دوره قبلی است و برعکس. به طور خلاصه CPI بیانگر قدرت خرید یک ارز است.

در آمریکا این شاخص، هر بار در دو نوع مختلف توسط اداره آمار وزارت کار آمریکا (BLS) به بانک مرکزی ارائه می‌شود: CPI-U و CPI-W

• CPI-U: شاخص مصرف کننده را برای مصرف کنندگان شهری اعلام می‌کند که ۹۳ درصد از جمعیت آمریکا را پوشش می‌دهد. جمعیتی که تحت پوشش این شاخص نیستند عبارتند از: ساکنان مناطق روستایی دور افتاده، ساکنان پایگاه‌های نظامی و سازمانی، ساکنین مزارع
• CPI-W: مختص خانواده‌هایی است که صرفا توسط درآمد حاصل از اشتغال ساعتی اداره می‌شوند و برای محاسبه مزایا، حقوق بازنشستگی و پرداخت‌های تامین اجتماعی نیز استفاده می‌شود.

در صورتی که احتیاج به محاسبه نرخ بهره یک دوره مشخص با استفاده از CPI باشد، از فرمول زیر استفاده خواهد شد:

Core CPI چیست و چه تفاوتی با CPI دارد؟

حال اگر نگاهی به تقویم‌های اقتصادی بیاندازیم متوجه می‌شویم که در کنار CPI، شاخص دیگری تحت عنوان Core CPI بصورت هم‌زمان محاسبه و منتشر می‌شود.

درباره CPI و دسته‌بندی‌های آن توضیح دادیم. Core CPI، که با عنوان نرخ خالص تورم نیز شناخته می‌شود، روش محاسبه‌ای مشابه با CPI دارد با این تفاوت که دو دسته بندی خوراکی و انرژی از سبد کالا و خدمات حذف می‌شوند.

دلیل این امر نوسان بالای قیمت انرژی و خوراکی‌هاست. پس می‌توان نتیجه گرفت که خالص تورم برای بانک مرکزی، موسسات و تریدرها از اهمیت بیش‌تری برخوردار است.

CPI چه تفاوتی با PPI دارد؟

در کنار  CPI شاخص اقتصادی و تورمی مهم دیگری تحت عنوان شاخص قیمت تولید کننده یا PPI نیز توسط اداره کار آمریکا یا BLS محابسه می‌شود. شیوه محاسبه و استفاده این دو شاخص بسیار مشابه به یکدیگر است و تنها جامعه هدفی متفاوت دارند.

• بیش‌تر بخوانید: PPI  یا شاخص قیمت تولید کننده چیست؟

نکته مهم، تفاوت شیوه محاسبه CPI و PPI، در جنس قیمت‌های مورد استفاده در داده‌های جمع‌آوری شده است. از آنجایی که PPI درآمد دریافت شده توسط تولیدکنندگان را بررسی می‌کند، شامل مالیات فروش یا دیگر مالیات‌های غیرمستقیم نمی‌شود، اما داده‌های جمع‌آوری شده از قیمت‌هایی که مصرف کنندگان برای خرید خدمات و کالا می‌پردازند، شامل تاثیر مالیات نیز می‌باشد.

آیا CPI واقعا شاخص مناسبی برای محاسبه تورم است؟

به زبان ساده، تورم، افزایش عمومی سطح قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید یک ارز است. افزایش تورم در آمریکا یا ایران به معنای کاهش قدرت خرید دلار یا ریال نسبت به یک کالای مشخص یا یک ارز دیگر است.

نرخ CPI از سال ۱۹۱۳ در حال محاسبه است و نرخ دوره سال های ۱۹۸۲ الی ۱۹۸۴ معادل ۱۰۰ و مبنای خواندن شاخص CPI در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی خواندن عدد ۱۷۵ در CPI به معنای افزایش ۷۵ درصدی تورم است. در طول این چندین سال، روش‌ محاسبه نرخ CPI بارها با تغییر مواجه شده است. در نتیجه برخی از منتقدان CPI می گویند که اندازه گیری این شاخص می تواند عمدا توسط دولت ایالات متحده دستکاری شود. سایر اقتصاددانان نیز استدلال می کنند که استفاده از CPI به عنوان نشانگر تورم می‌تواند باعث کاهش دقت محاسبات شود.

شاخص PPI که پیش‌تر درباره آن صحبت کردیم، یکی از شاخص‌هایی است که BLS از آن برای افزایش دقت و کاربرد CPI استفاده می‌کند چراکه می‌تواند نشانگر افزایش هزینه تولیدکنندگان و انتقال این فشار به مصرف کنندگان باشد.

شاخص GDP و PCE چیست؟

یکی دیگر از شاخص‌های تورمی مهم، شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی است. این شاخص توسط BEA یا اداره تحلیل اقتصادی آمریکا محاسبه می‌شود و هر دو شاخص PPI و CPI در محاسبه آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این شاخص مشکل داده‌های از دست رفته در CPI را رفع می‌کند و بعضی از کارشناسان معتقدند که  نسبت به CPI معیار بهتری برای سنجش تورم است.

مخارج مصرف شخصی یا PCE هم معیار دیگری از مخارج منتسب شده خانوار و چگونگی تغییر این هزینه ها در طول زمان است. PCE هر ماه توسط BEA منتشر می‌شود و تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی مبادله شده در اقتصاد ایالات متحده را اندازه گیری می کند.

در سال ۲۰۱۲، شاخص قیمت PCE به شاخص تورم اولیه تبدیل شد و توسط فدرال رزرو هنگام تصمیم گیری در مورد سیاست پولی استفاده می شود. هم‌چنین می‌توان آن را به عنوان جایگزینی برای CPI انتخاب کرد زیرا شاخص قیمت PCE از طیف گسترده ای از مخارج تشکیل شده است که از سبد محدود کالاهای مورد استفاده در CPI فراتر می رود.